Έθιμα Χριστουγέννων - Έθιμα Πρωτοχρονιάς

Έθιμα Χριστουγεννιάτικα

"Το τάισμα της βρύσης"

Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων γίνεται το λεγόμενο “τάισμα” της βρύσης. Οι κοπέλες, τα χαράματα των Χριστουγέννων, αλλού την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση «για να κλέψουν το άκραντο νερό». Το λένε άκραντο, δηλαδή αμίλητο, γιατί δε βγάζουν λέξη σ’ όλη τη διαδρομή. Αλείφουν τις βρύσες του χωριού με βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Για να έχουν καλή σοδειά, όταν φτάνουν εκεί, την «ταΐζουν», με διάφορες λιχουδιές, όπως βούτυρο, ψωμί, τυρί, όσπρια ή κλαδί ελιάς. Έλεγαν μάλιστα πως όποια θα πήγαινε πρώτη στη βρύση, αυτή θα στεκόταν και η πιο τυχερή ολόκληρο το χρόνο.
Έπειτα ρίχνουν στη στάμνα ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια, «κλέβουν νερό» και γυρίζουν στα σπίτια τους πάλι αμίλητες μέχρι να πιούνε όλοι από το άκραντο νερό. Με το ίδιο νερό ραντίζουν και τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού, ενώ σκορπούν στο σπίτι και τα τρία χαλίκια.

Μάκης

"Το έθιμο της ζύμης στην Κρήτης"

Σε χωριά της επαρχίας Αμαρίου, στην Κρήτη, τη νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, βάζουνε λίγη κοινή ζύμη σ` ένα πιάτο και κάποια στιγμή, ενώ βεγγερίζουνε (ξενυχτούσαν συζητώντας) περιμένοντας, η ζύμη ανέβαινε και γινόταν προζύμι. Τότε κατά την πίστη των ανθρώπων, ήταν η ώρα που γεννάται ο Χριστός. (Ο Χριστός γεννάται κι ανασταίνεται κάθε χρόνο, γιατί για την εκκλησία ο χρόνος έχει άλλους συμβολισμούς.) Αφροδίτη

"Το έθιμο του αναμμένου πουρναριού"

Στην Ήπειρο έχουν μια ωραία συνήθεια που τη βασίζουν σε μια παλιά παράδοση. Όταν γεννήθηκε ο Χριστός και πήγαν, λέει, οι βοσκοί να προσκυνήσουν, ήταν νύχτα σκοτεινή. Βρήκαν κάπου ένα ξερό πουρνάρι κι έκοψαν τα κλαδιά του. Πήρε ο καθένας από ένα κλαδί στο χέρι του, έβαλε φωτιά και γέμισε το σκοτεινό βουνό χαρούμενες φωτιές και τριξίματα και κρότους.
Από τότε, λοιπόν, έχουν τη συνήθεια στα χωριά της Άρτας όποιος πάει στο σπίτι του γείτονα, για να πει τα χρόνια πολλά, καθώς καθώς και όλα τα παιδιά τα παντρεμένα, που θα πάνε στο πατρικό τους, για να φιλήσουντου πατέρα και της μητέρας τους, κρατούν ένα κλαρί πουρνάρι ή ό,τι άλλο δεντρικό που καίει τρίζοντας. Στο δρόμο το ανάβουν και το πηγαίνουν έτσι αναμμένο στο πατρικό τους σπίτι και γεμίζουν χαρούμενες φωτιές και κρότους στα σκοτεινά δρομάκια του χωριού.
Ακόμη και στα Γιάννενα το ίδιο κάνουν. Μόνο που εκεί δεν κρατούν ολόκληρο το κλαρί στο χέρι τους, αλλά κρατούν στη χούφτα τους μια χεριά δαφνόφυλλα και πουρναρόφυλλα, τα πετούν στο τζάκι, μόλις μπούνε και καλημερίζουν. Κι όταν τα φύλλα τα ξερά πιάσουν φωτιά κι αρχίσουν να τρίζουν και να πετάνε σπίθες, εύχονται: «Αρνιά, κατσίκια, νύφες και γαμπρούς!»
Αυτή η ευχή είναι η καλύτερη για κάθε νοικοκύρη. Να προκόβουν τα κοπάδια του, να πληθαίνει η φαμελιά του, να μεγαλώνουν τα κορίτσια και τα παλικάρια του, να του φέρνουν στο σπίτι νύφες και γαμπρούς, να τους δώσουν εγγόνια που δε θ` αφήσουν τ` όνομα στο πατρικό να σβήσει.

Αφροδίτη

"Το έθιμο της ζύμης στην Κρήτης"

Σε χωριά της επαρχίας Αμαρίου, στην Κρήτη, τη νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, βάζουνε λίγη κοινή ζύμη σ` ένα πιάτο και κάποια στιγμή, ενώ βεγγερίζουνε (ξενυχτούσαν συζητώντας) περιμένοντας, η ζύμη ανέβαινε και γινόταν προζύμι. Τότε κατά την πίστη των ανθρώπων, ήταν η ώρα που γεννάται ο Χριστός. (Ο Χριστός γεννάται κι ανασταίνεται κάθε χρόνο, γιατί για την εκκλησία ο χρόνος έχει άλλους συμβολισμούς.)

Αφροδίτη

"Οι μωμόγεροι, έθιμο της Βόρειας Ελλάδας"

Η λαϊκή φαντασία οργιάζει στην κυριολεξία σχετικά με τους Καλικάντζαρους, να βρίσκουν την ευκαιρία να αλωνίσουν τον κόσμο από τα Χριστούγεννα μέχρι τα φώτα, τότε δηλαδή που τα νερά είναι «αβάφτιστα». Η όψη τους τρομακτική, οι σκανταλιές τους απερίγραπτες και ο μεγάλος φόβος τους η φωτιά.
Στις περιοχές της Μακεδονίας, Θράκης και Θεσσαλίας εμφανίζεται το έθιμο των μεταμφιέσεων, που φαίνεται πως έχει σχέση με τους Καλικαντζάρους. Οι μεταμφιεσμένοι, που λέγονται Μωμόγεροι, Ρογκάτσια ή Ρογκατσάρια, φοράνε τομάρια ζώων (λύκων, τράγων κ.λ.π.) ή ντύνονται με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά. Γυρίζουν στο χωριό τους ή στα γειτονικά χωριά τραγουδούν και μαζεύουν δώρα. Άμα συναντηθούν δύο παρέες, κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους, ώσπου η μια ομάδα να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή.

Αφροδίτη

"Έθιμα πρωτοχρονιάτικα"

Το σπάσιμο του ροδιού, έθιμο της Πελοποννήσου

Το πρωί της πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία κι ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι, για να το λειτουργήσει. Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας κι έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι, για να κάνει καλό ποδαρικό, με το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες.

Μαρία

Οι κολόνιες, έθιμο της Κεφαλονιάς

Στην Κεφαλονιά αλλά και στα άλλα νησιά των Επτανήσων, το βράδυ, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, οι κάτοικοι γεμάτοι χαρά για τον ερχομό του νέου χρόνου, κατεβαίνουν στους δρόμους κρατώντας μπουκάλια με κολόνιες και ραίνουν ο ένας στον άλλο τραγουδώντας. Ήρθαμε με ρόδα και με άνθους να σας πούμε Χρόνους πολλούς.

Η τελευταία ευχή του χρόνου που ανταλλάσσουν είναι: Καλή αποκοπή, δηλαδή με το καλό να αποχωριστούμε τον παλιό χρόνο. Το πρωί της Πρωτοχρονιάς η μπάντα του δήμου περνάει απ` όλα τα σπίτια και τραγουδάει καντάδες και κάλαντα:

Πάλιν ακούσατε άρχοντες,
πάλι να σας ειπούμε,
ότι και αύριον εστί
ανάγκη να χαρούμε
και να πανηγυρίζουμε
περιτομήν Κυρίου
την εορτή του Μακαρός
Μεγάλου Βασιλείου.

Γιάννης

https://sites.google.com/site/archeiakoylikodraseon/giortes/christougenna/ethima-christougennon---ethima-protochronias