Δευτέρα 26 Αυγούστου 2013

Τα μαγικά σπήλαια της Πρέσπας

 
 
Απάτητα, σκοτεινά, βυθισμένα στο νερό. Τουλάχιστον 25 σπήλαια, βάραθρα και βραχοσκεπές αποκάλυψαν και εξερεύνησαν τα μέλη της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας Βόρειου Ελλάδας στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας, σε δύο απανωτές επισκέψεις τους.

Από αυτά περισυνέλεξαν πλήθος κεραμικής που καλύπτει ένα χρονολογικό φάσμα από τη Νεότερη Νεολιθική ως και την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού και παραπέμπει σε όμορες προϊστορικές θέσεις στη γειτονική Αλβανία.

Στις δύο αποστολές στα εντυπωσιακά σπήλαια, πέρσι και φέτος τον Ιούλιο, συμμετείχαν οι αρχαιολόγοι, Μιχάλης Κοντός, Χριστίνα Μιχελάκη και Μιλτιάδης Μυτελέτσης και τα αποτελέσματα είναι πολύ ενδιαφέροντα.

«Λόγω της μεγάλης πτώσης της στάθμης της λίμνης τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν αποκαλυφθεί πολλά λιμναία σπήλαια που δεν ήταν παλαιότερα γνωστά ή δεν ήταν γνωστές οι πραγματικές τους διαστάσεις, καθώς το μεγαλύτερο μέρος τους κατακλυζόταν από νερά», δήλωσε στο «Εθνος» ο κ. Μυτελέτσης.

Μοναστικοί χώροι
Εξαιρετικό αρχαιολογικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν κυρίως τα σπήλαια που χρησιμοποιήθηκαν ως ασκηταριά και μοναστικοί χώροι κατά τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους με πιο σημαντικά αυτά της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, της Μικρής Ανάληψης και της Παναγίας Ελεούσας.

Τα σπήλαια που ερευνήθηκαν έχουν διανοιχθεί στα ασβεστολιθικά πετρώματα των απόκρημνων βραχοπλαγιών που περιτρέχουν τις όχθες της λίμνης.

Αρχαιολόγοι και σπηλαιολόγοι έφτασαν σε αυτά με βάρκα, καταδύθηκαν σε βάθος, μαγεύτηκαν από τα χρώματα που έκανε το νερό στους βράχους, αλλά και από τους σχηματισμούς των πετρωμάτων που έδιναν μυστηριακό τόνο στο τοπίο. Γεωγραφικά τα σπήλαια και τα βάραθρα είναι κατανεμημένα στις δύο πλευρές του κολπίσκου των Ψαράδων και από εκεί δυτικά ως τα ελληνοαλβανικά σύνορα και ανατολικά ως τον μυχό του κόλπου της Κούλας.

Η αποστολή εστίασε την έρευνα και τη μελέτη της στα αρχαιολογικά κατάλοιπα στα σπήλαια Ράκσανετς Ι, ΙΙΙ και Τσέρνα ΙΙ, από τα οποία τα δύο τελευταία ήταν, τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του ΄70, στο μεγαλύτερο μέρος τους βυθισμένα στη λίμνη.

Το Ράκσανετς Ι βρίσκεται στη δυτική όχθη του όρμου των Ψαράδων και αποτελείται από έναν μικρό προθάλαμο και δύο θαλάμους, σχεδόν τετράπλευρους, ενώ σε κοντινή απόσταση βρίσκεται το Ράκσανετς ΙΙ. Και από τα δύο σπήλαια περισυνελέγησαν όστρακα χειροποίητης και τροχήλατης κεραμικής, ενώ στο Ράκσανετς ΙΙ εντοπίστηκε και τμήμα παλαιοδαπέδου με όστρακα εγκλωβισμένα σε σταλαγμιτικό υλικό.

Το σύμπλεγμα σπηλαίων στη θέση Τσέρνα βρίσκεται στις νότιες όχθες της Μεγάλης Πρέσπας και αποτελείται από τρία συνεχόμενα σπήλαια, το τρίτο από τα οποία εντοπίστηκε σχετικά πρόσφατα και για τον λόγο αυτόν η εξερεύνηση και η χαρτογράφησή του δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί.

Κεραμικά, λίθινα εργαλεία, πήλινα βάρη από δίχτυα αλιείας, τμήμα πήλινου περίαπτου, εντοπίστηκαν στα σπήλαια αυτά, γεγονός που δείχνει μια πολύχρονη κατοίκησή τους κατά τους προϊστορικούς χρόνους. Τα περισσότερα όστρακα είναι ακόσμητα, υπάρχουν ωστόσο και περιορισμένα δείγματα επιμελημένης κεραμικής με πλαστική, εγχάρακτη, εμπίεστη και barbotin διακόσμηση, καθώς επίσης και όστρακα ανοιχτών αγγείων με επιμελημένη εσωτερική και αδρή εξωτερική επιφάνεια.

Η πλειονότητα των ευρημάτων παρουσιάζει αναλογίες που παραπέμπουν σε παρόμοιες προϊστορικές θέσεις της ευρύτερης λεκάνης της Κορυτσάς (λιμναίοι οικισμοί Kallamas, Sovjan, Maliq κ.ά.) στην Αλβανία.

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους πάντως, μεμονωμένα παραδείγματα μπορούν να χρονολογηθούν και σε μεταγενέστερες, της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, περιόδους έως και τους νεότερους χρόνους.

Μυστήριο και κατάνυξη στα ασκηταριά

Σκαλισμένα στους βράχους, δίπλα σε ταπεινούς ναούς, χτισμένους με ντόπια πέτρα, τα ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας αποπνέουν μυστήριο και κατάνυξη. Μοναχοί, ταγμένοι στο χριστιανικό ασκητισμό, μέσα σε δύσκολες συνθήκες, απόκοσμοι και μόνοι, έστησαν τα πρόχειρα καταλύματά τους.

Το καλύτερα διατηρημένο ασκηταριό είναι αυτό της Παναγίας Ελεούσας, που βρίσκεται σε μια μικρή παραλία, μέσα σε ένα βαθύ σπήλαιο με σχεδόν κάθετους βράχους. Ο ναός είναι αφιερωμένος στην Παναγία Ελεούσα και σύμφωνα με την ιδρυτική επιγραφή, χτίστηκε το 1409, από τρεις μοναχούς, τον Σάββα, τον Ιάκωβο και τον Βαρλαάμ.

Το παλαιότερο ωστόσο είναι το ασκηταριό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, που πρέπει να ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα. Στον μυχό μιας μικρής παραλίας μέσα στον βράχο σώζεται πετρόχτιστος, μονόχωρος ναός και βορειότερα τα κελιά των μοναχών, η πρόσβαση στα οποία γίνεται με μικρή ξύλινη σκάλα.

Ψηλότερα όλων είναι το ασκηταριό της Μικρής Ανάληψης, που χρονολογείται στο τέλος του 15ου αιώνα και στον ναό σώζονται παραστάσεις της Παναγίας Βλαχερνίτισσας, της Πεντηκοστής και της Ανάληψης.

ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ

Ethnos.gr

http://gr.news.yahoo.com/%CF%84%CE%B1-%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CF%83%CF%80%CE%AE%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%80%CF%81%CE%AD%CF%83%CF%80%CE%B1%CF%82-053947637.html

Ενα σκαθάρι φασολιών μιλάει για την εποχή της έκρηξης του ηφαιστείου της Θήρας

Καλοκαίρι, περί τον Ιούνιο ή έστω αρχές Ιουλίου συνέβη η μεγάλη έκρηξη

Καλοκαίρι, περί τον Ιούνιο  ή  έστω αρχές  Ιουλίου συνέβη  η  μεγάλη  έκρηξη του  ηφαιστείου της  Θήρας,  που κατέστρεψε  ολοσχερώς τον  προϊστορικό  οικισμό του Ακρωτηρίου    ενώ  οι συνέπειές  της επεκτάθηκαν σε  όλο το Αιγαίο  και τη Μικρά Ασία. Αυτά  είναι τα  αποτελέσματα  μίας  νέας  έρευνας  που  έγινε από την αρχαιολόγο κυρία Εύα Παναγιωτακοπούλου, ειδική στα απολιθωμένα έντομα στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Γιατί την αποκάλυψη  κάνει στην ουσία  ένα  έντομο.  Ενα σκαθάρι φασολιών  συγκεκριμένα, που  βρέθηκε  κατά την ανασκαφή του Ακρωτηρίου  μέσα σε  ένα δοχείο με μοσχομπίζελα. Στην  πρόσφατη μελέτη λοιπόν της επιστημονικής  ομάδας   της  αρχαιολόγου, που δημοσιεύτηκε στο τελευταίο τεύχος του περιοδικούNaturwissenschaften  αυτοί  οι δύο πρώτοι μήνες του καλοκαιριού  είναι  οι μόνοι κατά τους οποίους το έντομο αυτό θα είχε τη δυνατότητα να προσβάλει τη σοδειά και να καταλήξει σε αποθηκευτικό χώρο.
«Υπάρχει μόνο ένα μικρό διάστημα από την αρχή ως τα μέσα του καλοκαιριού, ακριβώς μετά το αλώνισμα, που θα μπορούσε να δικαιολογεί τη συγκέντρωση των εντόμων που βρήκαμε», εξηγεί μάλιστα η  κυρία  Παναγιωτακοπούλου.  Τα  έντομα  εξάλλου βρέθηκαν σε διάφορα στάδια του κύκλου της ζωής τους, δηλαδή  ήταν  προνύμφες, νύμφες και τέλεια έντομα. Αυτό  κατά τους  επιστήμονες υποδηλώνει ότι ο θάνατος των εντόμων προήλθε από ένα και μόνο γεγονός και μάλιστα χωρίς να περάσει πολύς καιρός από την αποθήκευση των σπόρων.
Τα μπιζέλια  που  υπήρξαν  θύματα των εντόμων   προέρχονται από  ένα δωμάτιο του ισογείου της λεγόμενης Δυτικής οικίας  του Ακρωτηρίου, το  οποίο  χρησίμευε ως αποθήκη. Παρόλο   όμως  που το αγγείο με  τους σπόρους και τα  έντομα βρέθηκε πριν από 50 χρόνια  περίπου, μόλις πρόσφατα, με την βελτίωση των τεχνικών για τη χρονολόγηση απολιθωμένων εντόμων κατέστη δυνατή η  μελέτη  τους. Συγκεκριμένα χρησιμοποιώντας μια νέα μέθοδο πριν από την χρονολόγηση με ραδιάνθρακα, μία πρωτεΐνη, την χιτίνη από την οποία φτιάχνονται τα κελύφη των εντόμων, οι ερευνητές κατέληξαν σε μια χρονική κλίμακα (1744 – 1538 π.Χ.) για τα απολιθώματα, που συμφωνούσε με τα ευρήματα από άλλες μελέτες.
Να  σημειωθεί πάντως,  ότι  έως  τώρα  και  σύμφωνα  με  άλλα ευρήματα  από το Ακρωτήρι,  όπως σπόρους και γυρεόκοκκους από ελιές, κωνοφόρα δέντρα, αμπέλια, δημητριακά και άλλα φυτά, που έχουν ανακαλυφθεί στο στρώμα των υλικών της έκρηξης,   ο καθηγητής κ. Χρίστος Ντούμας  την  έχει τοποθετήσει στα τέλη της  άνοιξης με αρχές του  καλοκαιριού,  κάτι που δεν  είναι μακριά από τη νέα προσέγγιση.
 Οσον αφορά  την  χρονολόγηση της  έκρηξης η ερευνήτρια  αποδέχεται την τελευταία χρονολογία,  η  οποία δόθηκε  πρόσφατα  από  τον  ηφαιστειολόγο  κ.  Βουγιουκαλάκη,  ο  οποίος  μελετά το  ηφαίστειο της  Θήρας.  Ενα κλαδί ελιάς με ρίζες και φύλλα, που βρέθηκε στην καλντέρα του ηφαιστείου επέτρεψε τη χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα,  η  οποία  έδειξε το έτος 1613 π.Χ. (συν-πλην 13 χρόνια).
http://www.tovima.gr

http://www.aragma.gr/arthro/%CE%B5%CE%BD%CE%B1-%CF%83%CE%BA%CE%B1%CE%B8%CE%AC%CF%81%CE%B9-%CF%86%CE%B1%CF%83%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD-%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AC%CE%B5%CE%B9-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AE-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%AD%CE%BA%CF%81%CE%B7%CE%BE%CE%B7%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B7%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B5%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B8%CE%AE%CF%81%CE%B1%CF%82

Κυριακή 25 Αυγούστου 2013

Η αρχαιότερη υδρόγειος του θαυμαστού Νέου Κόσμου



Η αρχαιότερη υδρόγειος που αναπαριστά τον Νέο Κόσμο είναι σκαλισμένη επάνω σε αβγό στρουθοκαμήλου και ανάγεται γύρω στο 1500, μόλις μερικά χρόνια μετά την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Χριστόφορο Κολόμβο.  Αναπαριστά το βόρειο τμήμα της τότε νεοανακλυφθείσας ηπείρου σαν μια συστάδα από νησιά, απεικονίζει πλοία και θαλάσσια τέρατα και χαρτογραφεί μια περιοχή με… δράκους!

Κρυμμένος θησαυρός

Η ύπαρξη της εύθραυστης υδρογείου ήταν ως πρόσφατα άγνωστη, καθώς ήταν «κρυμμένη» σε ιδιωτική συλλογή. Το 2012 όμως βγήκε στο φως όταν πουλήθηκε σε πλειστηριασμό στο Λονδίνο. Ο νέος ιδιοκτήτης της δέχθηκε να την παραχωρήσει προς εξέταση στον Στεφάν Μισλίν, ανεξάρτητο ερευνητή από το Βέλγιο ο οποίος ειδικεύεται στη μελέτη παλαιών υδρογείων σφαιρών. Η αξία της αποκαλύπτεται τώρα με τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων των αναλύσεών του στην επιθεώρηση «The Portolan» της Χαρτογραφικής Εταιρείας της Ουάσινγκτον.

Η υδρόγειος έχει μέγεθος περίπου όσο ένα γκρέιπφρουτ και είναι φτιαγμένη από το κάτω μισό δυο αβγών στρουθοκαμήλου. Μέχρι τώρα εθεωρείτο ότι η αρχαιότερη υδρόγειος που απεικονίζει τον Νέο Κόσμο ήταν η αποκαλούμενη «Lenox Globe», η οποία είναι επίσης η δεύτερη ή τρίτη αρχαιότερη υδρόγειος που έχει ανακαλυφθεί ως σήμερα και ανήκει στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης. Η ανάλυση ωστόσο του δρος Μισλίν έδειξε ότι η υδρόγειος από αβγό στρουθοκαμήλου είναι ακόμη πιο παλιά και ενδεχομένως χρησιμοποιήθηκε ως «καλούπι» για την κατασκευή της χάλκινης «Lenox Globe».

Ο ερευνητής την τοποθετεί χρονικά γύρω στο 1504 (το πρώτο ταξίδι του Κολόμβου στις «Ανατολικές Ινδίες», όπως νόμιζε, έγινε το 1492 ενώ το δεύτερο, στο οποίο έφθασε στην Αϊτή, το 1500). Θεωρεί ότι φιλοτεχνήθηκε στη Φλωρεντία, από κάποιον χαράκτη ο οποίος  μαθήτευε στο εργαστήριο του Λεονάρντο ντα Βίντσι ή είχε επηρεαστεί άμεσα από αυτόν.

Αγνωστα νησιά, ναυάγια και δράκοι

Η νεοανακαλυφθείσα υδρόγειος αναπαριστά τις νέες γνώσεις που αποκτήθηκαν για τον κόσμο εκείνη την εποχή βασισμένη στις αναφορές των πρώτων εξερευνητών – για τον λόγο αυτό τα στοιχεία της είναι εξαιρετικά ελλιπή ή και… ανυπόστατα. Η Βόρειος Αμερική αναπαρίσταται ως μια συστάδα διασκορπισμένων νησιών χωρίς όνομα, το νότιο τμήμα της ηπείρου απεικονίζεται όμως με σαφήνεια. Για πολλές περιοχές του κόσμου, όπως π.χ. η Βραζιλία, η Ιαπωνία ή η Αραβική Χερσόνησος, προσφέρει την αρχαιότερη απεικόνιση που διαθέτουμε σε υδρόγειο σφαίρα.

Τα τοπωνύμια είναι «αραιά» – συνολικά 71. Από αυτά μόνο επτά βρίσκονται στο δυτικό ημισφαίριο, τρία εξ αυτών στη Νότιο Αμερική: Mundus Novus (Νέος Κόσμος), Terra de Brazil και Terra Sanctae Crucis, (Γη του Αγίου Σταυρού). Είναι καλλιτεχνικά φιλοτεχνημένη με πλοία διαφόρων ειδών και μεγεθών, σχηματισμούς κυμάτων, θαλάσσια τέρατα και έναν ναυτικό που έχει ναυαγήσει. Περιλαμβάνει επίσης μια φράση: HIC SUNT DRACONES – εδώ είναι οι δράκοι.

Λαλίνα Φαφούτη - Το Βήμα
 
http://logioshermes.blogspot.gr/2013/08/blog-post_3315.html#.UhmtapzRrrc

Η Ευθυγράμμιση της Αλεξάνδρειας απο τον Μέγα Αλέξανδρο


Η Αλεξάνδρεια «έβλεπε» την Ανατολή στα γενέθλια του Μεγαλέξανδρου

Ο Αλέξανδρος, ήθελε να κάνει ένα ιδιότυπο δώρο στον εαυτό του υποστηρίζει νέα μελέτη

Η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου μπορεί να έχει χτιστεί έτσι ώστε να είναι «ευθυγραμμισμένη» με την ανατολή του ηλίου την ημέρα της γέννησης του Μεγάλου Αλεξάνδρου, υποστηρίζει μια νέα μελέτη.

Σύμφωνα με τον Τζούλιο Μάλι, αρχαιοαστρονόμο στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου, η κεντρική αρτηρία της πόλης, που ονομαζόταν Κανοπική Οδός και χρησίμευε ως λεωφόρος επικοινωνίας μεταξύ Ανατολής-Δύσης, δεν «έτρεχε» παράλληλα προς την ακτογραμμή, αλλά την ημέρα των γενεθλίων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο ήλιος, κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα, βρισκόταν σε σχεδόν τέλεια ευθυγράμμιση με το δρόμο. Ο Αλέξανδρος, ο οποίος, σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο, γεννήθηκε στις 20 Ιουλίου 356 π.Χ., ήθελε με τον τρόπο αυτό να κάνει ένα ιδιότυπο δώρο γενεθλίων στον εαυτό του.

«Η ευθυγράμμιση της Αλεξάνδρειας με τον ήλιο την ημέρα της γέννησης του Αλεξάνδρου, ήταν ένας τρόπος για να ενσωματωθεί στο αρχιτεκτονικό πρόγραμμα της πόλης μια ξεκάθαρη αναφορά στη εξουσία του», τονίζει ο Μάλι.

Ο ιταλός επιστήμονας και η συνάδελφός του, Λουίζα Φέρο, οι οποίοι κατάφεραν να προσομοιώσουν τη θέση του ήλιου στον 4ο αιώνα π.Χ. χρησιμοποιώντας ένα ειδικό λογισμικό σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, υποστηρίζουν πως τα αποτελέσματα των ερευνών τους θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους αρχαιολόγους στην εύρεση του τάφου του μακεδόνα στρατηλάτη, που τα αρχαία κείμενα υποστηρίζουν ότι βρίσκεται κάπου γύρω από την Αλεξάνδρεια.

Οι ερευνητές παρουσίασαν την εργασία τους στις 9 Οκτωβρίου στο περιοδικό αρχαιολογίας «Oxford Journal Of Archaelogy» του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, προαναγγέλλοντας ότι η μελέτη τους πρόκειται να επεκταθεί και σε άλλες πόλεις που ίδρυσε ο Αλέξανδρος στην Μέση Ανατολή, ώστε να διαπιστωθεί το κατά πόσο συμβαίνει η ίδια ηλιακή ευθυγράμμιση και με τις υπόλοιπες Αλεξάνδρειες.

Το Βήμα
 
http://logioshermes.blogspot.gr/2013/08/blog-post_2913.html#.UhmqJJzRrrc
 

Κυριακή 18 Αυγούστου 2013

Ιστορική παρεξήγηση: Οι κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας δεν ήταν στη Βαβυλώνα

Τι αποκαλύπτει 20ετής έρευνα καθηγήτριας από την Οξφόρδη για ένα από τα αρχαία θαύματα του αρχαίου κόσμου. 

Μια ιστορική παρεξήγηση έχει πιθανώς συμβεί με ένα από ...τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, τους κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας, αφού τελικά μάλλον βρίσκονταν σε άλλη πόλη, τη Νινευή, σύμφωνα με μια διακεκριμένη Βρετανίδα ιστορικό, η οποία έχει αφιερώσει πολύχρονη έρευνα πάνω στο ζήτημα. Μερικοί αρχαιολόγοι πιστεύουν πως οι κρεμαστοί κήποι δεν υπήρξαν ποτέ, καθώς δεν έχουν καταφέρει ακόμα να βρουν ίχνη τους στις ανασκαφές, αλλά η έρευνα της Βρετανίδας ιστορικού συμπέρανε ότι το αρχαίο «θαύμα» όντως υπήρξε- αν και σε άλλη πόλη.

Η δρ Στέφανι Ντάλεϊ του Ασιατικού Ινστιτούτου του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, μετά από 20ετή εξονυχιστική έρευνα, ανακοίνωσε ότι, πέρα από κάθε αμφιβολία, οι θαυμαστοί κήποι ήσαν στη μεγάλη ανταγωνίστρια της Βαβυλώνας, τη Νινευή, σχεδόν 500 χιλιόμετρα βορειότερα, κοντά στη σημερινή πόλη Μοσούλη του Ιράκ, σύμφωνα με τις βρετανικές «Γκάρντιαν» και «Ιντιπέντεντ».

Οι κήποι χτίστηκαν στη Νινευή από τον μεγάλο Ασσύριο ηγεμόνα Σεναχερίμπ και όχι, όπως πίστευαν ως τώρα οι ιστορικοί, από τον βαβυλώνιο βασιλιά Ναβουχοδονόσορα. Η Στ. Ντάλεϊ διατύπωσε για πρώτη φορά την επίμαχη θεωρία της το 1992 και έκτοτε συγκέντρωνε ολοένα περισσότερα στοιχεία υπέρ της άποψής της. Μέσα στον Μάιο πρόκειται να εκδώσει και σχετικό βιβλίο («Το μυστήριο των Κρεμαστών Κήπων της Βαβυλώνος» από τις εκδόσεις Oxford University Press), που θα τεκμηριώνει την επιχειρηματολογία της και το οποίο αναμένεται να πυροδοτήσει νέες επιστημονικές διαμάχες.

Μεταξύ άλλων, η Βρετανίδα ιστορικός έχει ανακαλύψει ένα ανάγλυφο γλυπτό από το παλάτι του Σεχανερίμπ στη Νινευή, το οποίο ταιριάζει ακριβώς με την κλασσική ιστορική περιγραφή των κρεμαστών κήπων της Βαβυλώνας. Αν και το πρωτότυπο του εν λόγω γλυπτού χάθηκε τον 19ο αιώνα, έχουν διασωθεί αντίγραφα του σχεδίου του.

Επιπλέον, η Στ. Ντάλεϊ αναφέρει ότι μετά την κατάληψη της Βαβυλώνας από τους Ασσυρίους το 689 πΧ, η ασσυριακή πρωτεύουσα Νινευή εθεωρείτο η «Νέα Βαβυλώνα», γεγονός που βοήθησε ώστε να δημιουργηθεί η λανθασμένη εντύπωση πως οι κρεμαστοί κήποι βρίσκονταν στην ίδια τη Βαβυλώνα. Ακόμα, τουλάχιστον μια ακόμη πόλη στη Μεσοποταμία περιγραφόταν ως «άλλη Βαβυλώνα» ήδη από τον 13ο αιώνα πΧ.

Εξάλλου, όπως επισημαίνει η Στ. Ντάλεϊ, που είναι ειδική στις αρχαίες μεσανατολικές γλώσσες, ο Σεναχερίμπ, αφού κατέκτησε τη Βαβυλώνα, καταστρέφοντας τους μεγάλους ναούς της ξακουστής πόλης και σοκάροντας όλο τον Μεσοποταμιακό κόσμο, μετονόμασε τις πύλες της Νινευή, δίνοντάς τους τα ονόματα θεών που παραδοσιακά χρησιμοποιούνταν για τις πύλες της Βαβυλώνας, έτσι ώστε να τονίσει την εντύπωση πως η ασσυριακή πρωτεύουσα ήταν όντως η «νέα Βαβυλώνα».

Ένα άλλο επιχείρημα κατά της ύπαρξης των κρεμαστών κήπων στη Βαβυλώνα είναι ότι η επίπεδη τοπογραφία τής γύρω περιοχής θα καθιστούσε σχεδόν αδύνατο να μεταφέρεται συνεχώς τόσο νερό για να ποτίζονται οι κήποι, ενώ αντίθετα στη Νινευή η μορφολογία του εδάφους βοηθούσε περισσότερο για τη δημιουργία μεγάλων υδάτινων καναλιών.

Ακόμα, η Στ. Ντάλεϊ ισχυρίζεται ότι οι αρχικές περιγραφές των κρεμαστών κήπων γράφτηκαν από Έλληνες ιστορικούς που στην πραγματικότητα είχαν επισκεφτεί τη Νινευή και όχι τη Βαβυλώνα. Ερευνώντας την μετα-ασσυριακή ιστορία της Νινευή, η Στ. Ντάλεϊ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Μέγας Αλέξανδρος είχε στην πραγματικότητα στρατοπεδεύσει κοντά σε αυτή την πόλη το 331 πΧ, λίγο προτού νικήσει τους Πέρσες στην μάχη των Γαυγαμήλων. Τον Αλέξανδρο πλαισίωναν αρκετοί Έλληνες ιστορικοί, όπως ο Καλλισθένης, ο Κλείταρχος και ο Ονεισίκριτος, των οποίων τα έργα έχουν χαθεί, αν και χρησιμοποιήθηκαν ως πηγές (μάλλον λανθασμένα) από μεταγενέστερους συγγραφείς.

Σύμφωνα με τη Στ. Ντάλεϊ, οι κρεμαστοί κήποι είχαν κατασκευαστεί με αμφιθεατρικό σχήμα (όπως τα αρχαία θέατρα) σε ένα τεχνητό λόφο με ύψος περίπου 25 μέτρων. Στη βάση τους υπήρχε μια μεγάλη λίμνη, η οποία τροφοδοτείτο από ρυάκια που έρρεαν από διάφορες κατευθύνσεις. Δέντρα και λουλούδια είχαν φυτευτεί στην κορυφή στεγασμένων κιονοστοιχιών.

Ο μεγάλος κήπος, ο οποίος φαίνεται πως χτίστηκε περίπου το 700 πΧ (ή λίγο μετά) στο παλάτι του Σεχαρίμπ, είχε μήκος περίπου 120 μέτρων και ποτιζόταν με τουλάχιστον 35.000 λίτρα νερού, που έρχονταν μέσω ενός πολύπλοκου συστήματος καναλιών, φραγμάτων και υδραγωγείων από απόσταση έως 80 χιλιομέτρων. Όταν έφθανε στον κήπο, το νερό ανυψωνόταν μηχανικά στις διαδοχικές αναβαθμίδες με ειδικές αντλίες από χαλκό, έτσι ώστε να ποτίζονται τα φυτά μέχρι το υψηλότερο επίπεδο.

Έως τώρα η περιοχή γύρω από τη Μοσούλη και την αρχαία Νινευή εθεωρείτο όλα αυτά τα χρόνια υψηλού κινδύνου, γι' αυτό λίγες μόνο ανασκαφές έχουν γίνει.
- See more at: http://www.paraskinia.com/2013/08/blog-post_2634.html#sthash.38IZwRuf.dpuf

Πέμπτη 15 Αυγούστου 2013

Τα αρχαία θέατρα «κουρδίζονταν»!


Πώς τα αρχαιοελληνικά και ρωμαϊκά θέατρα άγγιζαν την ακουστική τελειότητα


Οι μετρήσεις είχαν δείξει εντελώς άλλα από αυτά που επιθυμούσαν οι τρεις ερευνητές. Κλεισμένοι για μέρες σε ένα άχαρο, μικρό δωμάτιο, τον θάλαμο ηχομόνωσης του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής Τεχνολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, μαζί με γεννήτριες θορύβου, μικρόφωνα, υπολογιστές, και διάφορα είδη αγγείων, κυρίως πήλινα πιθάρια αλλά και μπουκάλια ή βάζα, έπαιρναν μετρήσεις και μελετούσαν τις γραφικές παραστάσεις που αυτές έδιναν. Ηθελαν να καταλάβουν την επίδραση που έχουν τέτοια αντικείμενα στην ακουστική του χώρου.

Με αυτό το θέμα είχε ασχοληθεί από το 1863 ήδη ο Hermann von Helmholtz, ένας από τους τελευταίους πανεπιστήμονες της Ευρώπης, και στη συνέχεια πολλοί ερευνητές που χρησιμοποίησαν προχωρημένα Μαθηματικά αλλά και πολύ εξελιγμένα ηλεκτρονικά μηχανήματα για να καταλάβουν το πώς θα μπορούσαν να βελτιώσουν την ακουστική κλειστών αιθουσών αλλά και ανοικτών θεάτρων. Επί ενάμιση αιώνα γίνονται προσπάθειες με ειδικά κοίλα δοχεία, κυλινδρικά ή σφαιρικά.

Ονομάζονται «συνηχητές» Helmholtz και διεγείρεται σε έντονες παλμικές κινήσεις ο αέρας στο εσωτερικό τους με ακουστικά κύματα μιας κυρίως συχνότητας που ονομάζεται και «κεντρική» για το κάθε δοχείο. Μόνο που αιώνες πιο πριν οι Αρχαίοι Ελληνες και οι Ρωμαίοι είχαν καταφέρει να κάνουν εκπληκτικές βελτιώσεις σε αυτό το θέμα, χωρίς, εννοείται, να διαθέτουν τις σημερινές ευκολίες.

Υπόθεση μιας περισπωμένης

Πόσο καλλιεργημένο όμως ήταν άραγε το κοινό της εποχής ακουστικά; Εχει σωθεί, επάνω σε αυτό, μια εκπληκτική ιστορία για τον άτυχο (ή και κάπως άτεχνο;) ηθοποιό Ηγέλοχο, που έκανε λάθος και στην απαγγελία του τόνισε με τη φωνή του μια λέξη με περισπωμένη αντί για οξεία. Και έτσι θέλοντας να πει «Γαλήν ορώ», δηλαδή ότι βλέπει μπροστά του μια γαληνεμένη θάλασσα, είπε μεν «Γαλήν ορώ» αλλά προφέροντας σαν να τονιζόταν με περισπωμένη, που σήμαινε: αντικρίζω μια... γάτα. Δρέποντας άμεσα, αντί για συγκίνηση, πλούσιο το γέλιο μιας με οξύτατη ακοή και γεμάτης με κοινό κερκίδας. Ο αρχιτέκτονας του θεάτρου λοιπόν ήταν υποχρεωμένος να μπορεί μετά την ανέγερσή του να πραγματοποιεί και έναν λεπτό συντονισμό, που θα αφαιρούσε τα τυχόν ηχητικά ελαττώματα του χώρου.

Οπως λοιπόν μαθαίνουμε από την εργασία με τίτλο «Χαλκός ηχών», του αρχιτέκτονα μηχανικού Παναγιώτη Καραμπατζάκη, του ηλεκτρολόγου μηχανικού Βασίλη Ζαφρανά με ειδικό σύμβουλο τον αναπληρωτή καθηγητή αρχιτέκτονα μηχανικό και αρχαιολόγο Γιώργο Καραδέδο, που παρουσιάστηκε στο Συνέδριο Ακουστικής του Πολυτεχνείου πριν από λίγο καιρό, «στον 5ο π.Χ. αιώνα, οι βασικές αρχές σχεδίασης του ελληνικού θεάτρου είχαν φτάσει ήδη σε αρκετά υψηλό επίπεδο. Με την πάροδο του χρόνου, τα αρχαία ελληνικά θέατρα, τόσο ως προς τη γεωμετρία όσο και ως προς τη λειτουργία και τη δυνατότητα υποστήριξης παραστάσεων, μετατράπηκαν σε περίτεχνα κτίσματα, υψηλής αισθητικής και κατασκευαστικής τεχνολογίας, έχοντας ξεκινήσει από μια απλή διαμόρφωση της χωμάτινης πλαγιάς εμπρός από μια επίπεδη περιοχή. Επιπλέον, ως το τέλος του 4ου αιώνα π.Χ. χαρακτηριστική είναι η είσοδος των Μαθηματικών ( θεωρία αριθμών των Πυθαγορείων) στις γεωμετρικές χαράξεις και γενικότερα στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των κτιρίων. Και ακόμη ειδικότερα των θεάτρων. Διότι ο σχεδιασμός τους επηρεάστηκε σημαντικά από την ακουστική η οποία την περίοδο αυτή διαμορφώνεται ήδη ως επιστήμη. Ιδιαίτερα κατά το τέλος του 4ου π.χ. αιώνα συμβαίνει η “μεταπήδηση” από τις θεωρίες των Πυθαγορείων στις Αριστοτελικές θεωρίες και αυτή δίνει σημαντική ώθηση στην εξέλιξη των επιστημονικών θεωριών της μουσικής και της ακουστικής. Χαρακτηριστικότερη μορφή της περιόδου μεταπήδησης είναι αυτή του Αριστόξενου του Ταραντίνου στου οποίου τις μουσικές θεωρίες οφείλεται και ο μετέπειτα διαχωρισμός του μουσικού κόσμου στους “Κανονικούς” ( οπαδούς του Πυθαγορείου μουσικού συστήματος, των μαθηματικών υπολογισμών και των μαθηματικών κανόνων) και τους “Αρμονικούς” (οπαδούς της θεωρίας του Αριστόξενου σύμφωνα με την οποία καθοριστικός παράγοντας της μουσικής αρμονίας είναι η ακοή και τελικός κριτής το αφτί)».

Η βοήθεια του Βιτρούβιου

Οι ερευνητές της Πολυτεχνικής Σχολής είχαν ξεκινήσει με δικά τους εντελώς μέσα να ψάχνουν το πώς διόρθωναν και ενίσχυαν τον ήχο οι άνθρωποι πριν από 1.600 ως και 2.500 χρόνια στο παρελθόν. Αλλά είχαν βρεθεί σε ένα αδιέξοδο. Ηξεραν ότι από την εποχή του Αριστόξενου αρχίζει η χρήση αγγείων για τη βελτίωση της ακουστικής των θεάτρων και οι σχετικές θεωρίες μεταφέρονται στην εποχή μας από τον λατίνο αρχιτέκτονα Βιτρούβιο (80 π.Χ - 15 μ.Χ), στα κεφάλαια 4 και 5 του 5ου βιβλίου του με τίτλο «De Architectura», όπου ενσωμάτωσε, όπως ο ίδιος αναφέρει, τις θεωρίες του Αριστόξενου. Ηδη πριν από το τέλος του 4ου αιώνα π.χ. είναι γνωστά τα «ιδιαίτερα» ακουστικά χαρακτηριστικά των αγγείων και εν γένει των δοχειόσχημων αντικειμένων ή χώρων. Ομως έπρεπε να παραδεχθούν ότι οι μετρήσεις τους έδειχναν καθαρά πως οι μεταβολές του ηχητικού πεδίου από όλα αυτά τα πιθάρια, τα δοχεία, τα μπουκάλια ήταν πολύ μικρότερες από όσο χρειαζόταν για να φτιάχνουν την ακουστική στον χώρο ενός ολόκληρου υπαίθριου θεάτρου.

Φαίνεται ότι τα αντικείμενα αυτά είναι ικανά να μετασχηματίζουν την ηχητική ενέργεια του χώρου σε μεγάλο ποσοστό στο εσωτερικό τους. Οπως όμως συμπεραίνεται από τις προηγούμενες μετρήσεις, το κέλυφος εξαναγκάζει την ενέργεια ή να απορροφάται ή να εκτονώνεται σχεδόν μόνο μέσω του «λαιμού», επηρεάζοντας μόνο σε μικρή απόσταση τον χώρο. Ετσι η ενέργεια, μεταφέρεται πιο πολύ στα τοιχώματα του δοχείου σαν μηχανική ενέργεια (δόνηση) και μεγάλο μέρος της απορροφάται από το αντικείμενο, δηλαδή μετατρέπεται κυρίως σε θερμική ενέργεια. Αν μάλιστα το αγγείο είναι ακλόνητα στερεωμένο ή υπερβολικά βαρύ, όπως για παράδειγμα όταν είναι ενσωματωμένο στην τοιχοποιία, τότε όλη η προσλαμβανόμενη μηχανική ενέργεια μετατρέπεται τελικά σε θερμότητα, και το αντικείμενο δρα ως ηχοαπορροφητής στον χώρο. Αν προστεθούν στο εσωτερικό του αγγείου άχυρα, στάχτη ή μαλλί, όπως έχει βρεθεί να συμβαίνει σε κάποιες μεσαιωνικές εκκλησίες, με ενσωματωμένα πιθάρια στην τοιχοποιία τους, τότε το αντικείμενο επιδρά μεν στην ακουστική του χώρου αλλά μόνο στις παραμέτρους της απορρόφησης και της διάχυσης. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και με τα χοντρά πήλινα πιθάρια που δεν έχουν τη δυνατότητα αναμετάδοσης της προσλαμβάνουσας ενέργειας μέσω του μηχανικού συντονισμού τους. Επομένως στην ερώτηση και τώρα τι κάνουμε, η απάντηση ήταν: «ψάχνουμε κι άλλο».



Η λύση των 50 ευρώ

Χάρη και στην εργασία του κ. Γιώργου Καραδέδου «Technologia dell' antico teatro Greco» επέστρεψαν στις μαρτυρίες του Βιτρούβιου. Βιβλίο 5, παράγραφος 1: Εκεί υπήρχε η υπόδειξη «Μπρούτζινα βάζα θα έπρεπε να κατασκευαστούν ανάλογα με το μέγεθος του θεάτρου. Να είναι τέτοια που όταν τα αγγίζεις να βγάζουν ήχους με απόσταση τετάρτης, πέμπτης ως την επόμενη οκτάβα (δηλαδή μέχρι το διπλάσιο της αρχικής συχνότητας). Σε ειδικές θέσεις στο θέατρο αντηχεία να μπορούν να τοποθετηθούν χωρίς να ακουμπούν αλλού παρά μόνο στο έδαφος, αναποδογυρισμένα και μάλιστα με κλίση χάρη σε τάκους ύψους από 15 πόντους και πάνω».

Από αυτές τις διαφωτιστικές περιγραφές του Βιτρούβιου μπορούσαν πια να φανταστούν τα περίφημα αγγεία ως σφαιρικά ίσως στο σχήμα, μεταλλικά, που το κέλυφός τους να δονείται στις περιγραφόμενες νότες του εναρμόνιου γένους, και σε τέτοια μαθηματική αναλογία μεταξύ τους ώστε να μεταδίδεται ενέργεια από το ένα στο άλλο αποτελώντας ένα ενεργό ηχητικό σύνολο. Ετσι που η συμβολή τους στην τελική ακουστική του χώρου να μην είναι απαραίτητα ηχοαπορροφητική.

Ο,τι πιο πρόχειρο και οικονομικό εκείνη τη στιγμή ήταν να αγοραστούν κάποια γυάλινα σφαιρικά δοχεία των 50 ευρώ και σε πειραματικές μετρήσεις που έγιναν το φαινόμενο της επίδρασης του αγγείου στο ηχητικό πεδίο ήταν σημαντικό. Οι τιμές που καταγράφηκαν στις μετρήσεις έδειξαν ενίσχυση ως και 25dB σε σημεία του ηχητικού πεδίου απόστασης άνω των 3 μέτρων από το καθένα. Αυτό μάλιστα! Διότι έτσι, με ένα σύνολο μεταλλικών αντηχείων θα μπορούσε να επιτευχθεί σημαντική ενίσχυση στις νότες που ανήκαν στο εναρμόνιο γένος αφού βέβαια η όλη «παράθεση», δηλαδή η διάταξη των αγγείων, κουρδιζόταν κατάλληλα. Ο Βιτρούβιος αναφέρει στο 1ο βιβλίο του σχετικά με την εκπαίδευση του αρχιτέκτονα ότι θα πρέπει να έχει γνώσεις μουσικής τουλάχιστον τόσες ώστε να μπορεί να «κουρδίσει» μια παράθεση αγγείων σε ένα θέατρο. Από τη μαρτυρία αυτή συμπεραίνουμε ότι το τελικό κούρδισμα γινόταν επί τόπου κάθε φορά που το απαιτούσαν οι περιστάσεις.

Σε ποιο τόνο παίζουμε απόψε;
Το σύνολο των αγγείων που πρέπει να χρησιμοποιηθεί για μια παράσταση το ονομάζουμε «παράθεση». Γνωρίζοντας σε ποιο γένος θα παιχτεί το έργο γνωρίζουμε ταυτόχρονα και ποιες «νότες», θεωρητικά δηλαδή ήχοι ποιων συχνοτήτων θα ακουστούν. Τα αντηχεία κατασκευάζονται και με τη βοήθεια των τάκων παίρνουν την απαιτούμενη κλίση για να συντονίζεται το καθένα αντίστοιχα σε μία από αυτές. Ενώ σε άλλες περιπτώσεις μπορούν να δρουν σαν απορροφητές ενέργειας στα ανοιχτά θέατρα οι ερευνητές καταλήγουν ότι δρούσαν σαν μετασχηματιστές ενέργειας. Στην περίπτωση της απορρόφησης μετατρέπουν μεγάλο μέρος της ενέργειας των ηχητικών κυμάτων σε θερμική ενώ στην περίπτωση του μετασχηματισμού αντλούν ενέργεια από κύματα με συχνότητες γειτονικές της κεντρικής τους και ανεβάζουν ακριβώς την ενέργεια της κεντρικής. Οταν όμως είναι το ένα κοντά στο άλλο συμβαίνει και η λεγόμενη ηχητική σύζευξη. Δηλαδή οι παλμικές κινήσεις του ενός να επηρεάζουν τις δονήσεις του άλλου. Αυτό δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο σε ελεύθερα δονούμενα και με λεπτά τοιχώματα δοχεία. Τότε πάλλονται τα ίδια όπως γίνεται με μια καμπάνα. Συντονίζονται δηλαδή τα τοιχώματα με τις παλμικές κινήσεις του αέρα στο στόμιο και έχουμε μια δόνηση σχεδόν... τρελή που την καταλαβαίνεις και με το χέρι αγγίζοντας εξωτερικά τα τοιχώματα του ανεστραμμένου αντηχείου, ιδιαίτερα κοντά στον πυθμένα του. 

Η αντίστροφη και υπό κλίση τοποθέτηση ενισχύει το φαινόμενο λόγω ανακλάσεων και με την αυξομείωση της απόστασης του χείλους από το έδαφος αυξάνεται η επιφάνεια της οπής δηλαδή και η κεντρική (ιδιο)συχνότητά του. Με τον τρόπο αυτόν δεν χρειαζόταν να κατασκευάσεις με μεγάλη ακρίβεια τα αγγεία διότι μπορούσες επιτόπου να κάνεις λεπτές ρυθμίσεις. Ηταν, για να δώσουμε μια σύγχρονη αναλογία, σαν να εκτελούσαν ένα μουσικό κομμάτι ας πούμε σε Ντο Ματζόρε. Οι νότες που θα έχει θα είναι ντο ρε μι φα σολ λα σι ντο... που η κάθε μία αντιστοιχεί σε μια συχνότητα. Οι συχνότητες που παρεμβάλλονται ανάμεσα στους τόνους της κλίμακας δεν θα παιχτούν ποτέ γιατί απλά το μουσικό θέμα δεν τις περιέχει αφού θα υπάρχουν μόνο οι νότες της Ντο Ματζόρε.

Τα αγγεία (για να είναι εντάξει και με την αρχή διατήρησης της ενέργειας) απορροφούν τις συχνότητες δεξιά και αριστερά από την «κεντρική» και τη δυναμώνουν απορροφώντας ενέργεια από τις συχνότητες που δεν είναι πάνω στην κλίμακα και αποτελούν θόρυβο ή φάλτσο. Ας μην ξεχνούμε ότι οι θεατρικές παραστάσεις της εποχής ήταν και κάτι σαν μιούζικαλ ή όπερα όπου οι μουσικοί, οι ηθοποιοί και ο χορός κινούνταν αυστηρά πάνω στο πλαίσιο της κλίμακας, δηλαδή (απλουστευτικά) του γένους του κομματιού. Η ενίσχυση βρέθηκε να είναι σε κλειστούς χώρους κάπου 25 ντεσιμπέλ και σε ανοικτούς σύμφωνα με τελευταίες έρευνες 12 - 15 ντεσιμπέλ. Καθόλου άσχημα.

Το μεγάλο κόλπο

Συνοψίζοντας τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την εργαστηριακή και βιβλιογραφική έρευνα, μπορούμε να δεχτούμε τα παρακάτω:

· Οι σχετικές πηγές αναφέρουν την ευρεία χρήση χάλκινων και μπρούτζινων κυρίως συνηχητικών αγγείων προκειμένου να βελτιωθεί η ακουστική των ελληνιστικών και ρωμαϊκών θεάτρων. Γιατί δεν έχουν βρεθεί; Ισως διότι κατά καιρούς οι επίγονοι αγνοώντας τη λειτουργία (και την αξία) τους τα έλιωναν για να καρπωθούν το μέταλλο.

· Κατά την εξέταση συνηχητών που είναι κατασκευασμένοι από άργιλο (πήλινα πιθάρια), βρέθηκε ότι ναι μεν συντονίζονται, πλην όμως αυτό συντελεί ώστε να απορροφηθεί τελικά ήχος αντί του αναμενομένου να ενισχυθεί, λόγω των υλικών κατασκευής των συνηχητών.


· Η επίδραση των συνηχητών, στην περίπτωση που η πηγή είναι «κουρδισμένη στο γένος στο οποίο είναι κουρδισμένη η παράθεση των αγγείων, εμπεριέχει διπλό ακουστικό κέρδος, πρώτον διότι ενισχύει τη διέγερση της πηγής και δεύτερον διότι απορροφά ακουστική ενέργεια από τις γειτονικές, μη «συντονισμένες» συχνότητες.

· Αναφέρεται ότι ίσως στο θέατρο της Κορίνθου τέτοια χάλκινα αντηχεία χρησιμοποιήθηκαν για να βελτιωθεί η κακή ακουστική του. Και η γνώση της περίπτωσης αυτής σε όλο τον ελληνόφωνο χώρο ίσως να σχετίζεται με το σχετικό απόσπασμα της επιστολής του Παύλου προς τους Κορινθίους.

Η εργασία αυτή χρηματοδοτήθηκε από τους ίδιους τους ερευνητές και μας αποδεικνύει πόσο καλά έβρισκαν λύσεις επιπέδου σε προβλήματα εκείνης της εποχής. Αν λοιπόν κάποιος μπορούσε να διαθέσει ένα σχετικά μικρό ποσό για την πειραματική κατασκευή μερικών τέτοιων μεταλλικών αντηχείων και να γίνουν μετρήσεις σε θέατρα που ήδη υπάρχουν στον ελληνικό χώρο η όλη προσπάθεια θα μπορούσε επιπλέον να διαφημιστεί και στο εξωτερικό με πολύ καλά αποτελέσματα. Ελληνες ερευνητές που προσπαθούν να βελτιώσουν την ακουστική αρχαίων θεάτρων χωρίς να εισβάλει σε αυτά ο ηλεκτρισμός και ο ηλεκτρονικά παραγόμενος ήχος. Ρομαντικό πολύ;

ΠΕΡΙ ΑΚΟΥΣΤΙΚΗΣ...

«Αν θάψει κανείς πιθάρι ή άδεια δοχεία από πηλό και τα σκεπάσει με πώμα, γιατί τα κτίρια αποκτούν καλύτερη ακουστική; Καθώς επίσης αν υπάρχει μέσα στο σπίτι πηγάδι ή στέρνα; Ή μήπως, επειδή η ηχώ είναι ανάκλαση, πρέπει να είναι συγκεντρωμένος ο περιεχόμενος αέρας, και να έχει επιφάνεια πυκνή και λεία, πάνω στην οποία θα ανακλαστεί; Πράγματι, έτσι παράγεται κατ' εξοχήν ήχος. Το πηγάδι, λοιπόν, και η στέρνα διαθέτουν τη στενότητα και την ιδιότητα να συγκεντρώνουν (τον αέρα), τα πιθάρια και τα δοχεία διαθέτουν επίσης την πυκνότητα των τοιχωμάτων τους, οπότε και από τα δύο προκύπτει το αποτέλεσμα. Τα κοίλα επίσης μέρη ηχούν καλύτερα, για τούτο και ο χαλκός (εννοεί τα χάλκινα αγγεία) ηχεί καλύτερα από τα υπόλοιπα...». (Αριστοτέλης, Προβλήματα 2*)

ΠΗΓΗ
Το διαβάσαμε ΕΔΩ και ΕΔΩ


Πηγή: http://www.awakengr.com/2013/08/blog-post_8093.html#ixzz2c2MNkBZG
Under Creative Commons License: Attribution Share Alike

Τρίτη 13 Αυγούστου 2013

Το χρυσόμαλλο δέρας δεν ήταν μύθος...


Το χρυσόμαλλο δέρας δεν ήταν καθαρά αποκύημα της φαντασίας των αρχαίων Ελλήνων, αλλά βασιζόταν σε ιστορικά δεδομένα! Μπορεί, δηλαδή, ο Πηλέας να ανέθεσε στον Ιάσονα να φέρει το πολυπόθητο χρυσόμαλλο δέρας, ένα ισχυρό σύμβολο εξουσίας, αλλά γιατί το δέρμα ενός τόσο κοινού ζώου θεωρείτο τόσο σημαντικό;

"Η απάντηση είναι εύκολη, αν διερευνηθεί ο τρόπος απόληψης του χρυσού από τα χρυσοφόρα ποτάμια την εποχή του Χαλκού. Ιδιαίτερα ο ποταμός Φάσις στην περιοχή της Κολχίδος (σημερινή Γεωργία) ήταν γνωστός για τις ποσότητες ψηγμάτων χρυσού που μετέφερε.

Αρχικά, η απόληψη αυτού του πολύτιμου μετάλλου γινόταν με προβιές, κυρίως προβάτων, τις οποίες βουτούσαν οι μεταλλευτές μέσα στο ποτάμι, όπου και εγκλωβίζονταν τα ψήγματα του χρυσού. Στη συνέχεια οι προβιές στέγνωναν και τινάζονταν για να συλλεχθεί ο χρυσός ή καίγονταν για να αποληφθούν οι σβόλοι του χρυσού.

Με την πάροδο του χρόνου και την εξέλιξη των τεχνικών, οι προβιές τοποθετούνταν σε σταθερά ξύλινα ρείθρα μέσα στην κοίτη του ποταμού" εξήγησε ο Μάρκος Βαξεβανόπουλος, υποψήφιος διδάκτορας γεωλογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, σε διάλεξη που έδωσε πρόσφατα στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Βόλου, με θέμα: "Αρχαία μεταλλεία: Από το Πήλιο του Ιάσονα, στο Λαύριο του Πεισίστρατου".

Όπως υπογραμμίζει στην ομιλία του, το αξιόλογο στα φιλολογικά έργα για την Αργοναυτική εκστρατεία, αλλά και τον Τρωικό πόλεμο είναι ότι τα οικονομικά κέντρα της εποχής και τα γεωστρατηγικά σημεία τοποθετούνται προς την περιοχή του Εύξεινου Πόντου. "Και όχι άδικα", εξηγεί, "καθώς τα γεγονότα που περιγράφονται τοποθετούνται χρονικά περίπου στο πέρασμα από την Εποχή του Χαλκού στην Εποχή του Σιδήρου".

Πρόσφατα, στην περιοχή της Γεωργίας, μελετήθηκαν χώροι με την αρχαιότερη εξόρυξη και μεταλλουργία σιδήρου- περίπου το 1400 π.Χ. Αυτό δείχνει ότι στην ευρύτερη περιοχή του Εύξεινου Πόντου έχουμε το πέρασμα από τη μεταλλουργία του χαλκού, στη μεταλλουργία του σιδήρου.
"Άρα, όχι άδικα", συμπεραίνει, "ο Ηρόδοτος τοποθέτησε τη φυλή των Χαλύβων, που επεξεργάζονταν το σίδηρο, σε εκείνη την περιοχή".

Οι αιώνες γνώσης σε θέματα μεταλλευτικής και μεταλλουργίας οδηγούν σταθερά στην ανακάλυψη της απόληψης και της χύτευσης του σιδήρου. Πιθανότατα, οι ταξιδευτές της εποχής μεταφέρουν στον ελλαδικό χώρο τις γνώσεις για το νέο μέταλλο. Η νέα εποχή θα σημαδευτεί από τα πιο ισχυρά, πιο γερά στην κρούση, σιδερένια όπλα.

Όπως πιθανολογεί, άλλωστε, ο κ.Βαξεβανόπουλος, η λεγόμενη "Κάθοδος των Δωριέων" έχει σχέση με την κάθοδο της γνώσης σε θέματα μεταλλευτικής και μεταλλουργίας.
"Ας μην ξεχνάμε ότι ο βασικός μοχλός της οικονομίας και των επιμέρους λειτουργιών της ήταν η κατοχή των μετάλλων και των μεταλλοφόρων περιοχών" διευκρινίζει.


Αρχαία μεταλλεία στο Πήλιο
Ο Ιάσονας, όμως, δεν ξεκίνησε από μία περιοχή, χωρίς γνώσεις μεταλλευτικής και μεταλλουργίας. Οι κάτοικοι της αρχαίας Ιωλκού γνωρίζουν το χρυσό και το χαλκό, ως μέταλλα.

Το Πήλιο μέχρι πρότινος δεν ήταν γνωστό για την παρουσία χρήσιμων μετάλλων. "Κι όμως", αναφέρει ο υποψήφιος διδάκτορας, "από την περιοχή της Ζαγοράς μέχρι το χωριό Καλαμάκι Πηλίου έχουν βρεθεί πάνω από 30 μεταλλοφόρες περιοχές με έντονη την παρουσία ορυκτών του σιδήρου, του μολύβδου και του χαλκού".

Μάλιστα, στο χωριό Ξουρίχτι, ανακαλύφθηκε αρχαίο υπόγειο μεταλλείο με συνολικό μήκος διαδρόμων πάνω από 100 μέτρα, ενώ στη γύρω περιοχή, έντονη είναι η παρουσία επιφανειακών εκμεταλλεύσεων.

"Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι η εξάντληση των τοπικών μεταλλοφοριών, υπήρξε η κύρια αφορμή για την οργάνωση εκστρατειών σε υπερπόντιες περιοχές. Η αναζήτηση νέων και πλούσιων μεταλλοφοριών χαλκού και χρυσού, πιθανώς, ήταν η κύρια αιτία των αποστολών, ίσως και των επιμέρους πολεμικών συγκρούσεων" εκτιμά.


Αρχαίο Λαύριο
Σημείο σταθμός στην ιστορία του Λαυρίου είναι για τον κ. Βαξεβανόπουλο, το 546 π.Χ., οπότε και επιστρέφει ο Πεισίστρατος από την εξορία του.

Από το Παγγαίο και τη Θράκη, όπου είχε εξοριστεί, φέρνει μαζί του έμπειρους μεταλλευτές των μεταλλείων του Παγγαίου και της Σκαπτής Ύλης και πλέον το Λαύριο αρχίζει να γνωρίζει ιδιαίτερη ακμή.

Ξεκινά η διάνοιξη δαιδαλωδών στοών, που συνδέονται με την επιφάνεια με κατακόρυφα φρεάτια. Το 483 π.Χ. θα ανακαλυφθεί μία ιδιαίτερα πλούσια μεταλλοφορία που θα οδηγήσει στην οικονομική άνθηση της Αθήνας.

Από τις προσόδους αυτής της ανακάλυψης, ο Θεμιστοκλής θα πείσει του Αθηναίους να ναυπηγήσουν 200 τριήρεις, με τις οποίες νίκησαν τον Περσικό στόλο στη ναυμαχία της Σαλαμίνας.

"Άρα, αντιλαμβανόμαστε ότι ακόμη και η πορεία της ιστορίας εξαρτάται από την εξέλιξη της μεταλλευτικής δραστηριότητας, αφού αυτή ορίζει τους πυλώνες της οικονομίας και κατ' επέκταση της πολιτικής" προσθέτει, χαρακτηρίζοντας το Λαύριο ως "την πρώτη βιομηχανική επανάσταση προ Χριστού".

Γενικότερα πάντως, μεγάλα μεταλλευτικά κέντρα της αρχαιότητας θεωρούνται η Θάσος, η απέναντι της Θάσου περιοχή της Σκαπτής Ύλης, το όρος Παγγαίο, το όρος Άγκιστρο, η Βορειοανατολική Χαλκιδική, η Σίφνος και η Μήλος.

Σε όλες αυτές τις περιοχές υπάρχουν δεκάδες αρχαίες υπόγειες στοές εξόρυξης μεταλλεύματος, οι οποίες, όμως, δεν έχουν μελετηθεί ενδελεχώς, με αποτέλεσμα την έλλειψη βασικών στοιχείων και την καταστροφή πολλών στοών, καταλήγει ο κ.Βαξεβανόπουλος.

** Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο του κ. Βαξεβανόπουλου και απεικονίζουν την εξερεύνηση της αρχαίας μεταλλευτικής δραστηριότητας

Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ - news247


Πηγή: http://logioshermes.blogspot.com/2013/08/blog-post_7675.html#ixzz2bpQVqsFr
Under Creative Commons License: Attribution Share Alike