Σάββατο 7 Δεκεμβρίου 2013

Τώρα είναι η ώρα να θαυμάσετε τη λαμπερή Αφροδίτη

 

Τώρα είναι η ώρα να θαυμάσετε τη λαμπερή Αφροδίτη
Οι φάσεις της Αφροδίτης το 2004. Η λαμπρότητα του πλανήτη εξαρτάται από τη φάση και την απόσταση. (Φωτογραφία: Wikimedia Commons)

Λόγω μιας σχετικά σπάνιας κοσμικής συγκυρίας, η Αφροδίτη αυτές τις μέρες λάμπει λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα με τη μέγιστη δυνατή ένταση.
Θα φανταζόταν κανείς ότι ο γειτονικός πλανήτης φτάνει στο μέγιστο της λαμπρότητάς του όταν βρίσκεται στην ελάχιστη απόστασή του από τη Γη. Δεν είναι όμως έτσι.
Ο βασικός λόγος για αυτό είναι ότι η Αφροδίτη φαίνεται να περνάει φάσεις όπως οι φάσεις της Σελήνης, ανάλογα με την έκταση που φαίνεται να καταλαμβάνει για έναν παρατηρητή στη Γη το φωτισμένο τμήμα του πλανήτη.
Το πόσο φωτεινή φαίνεται η Αφροδίτη εξαρτάται επομένως από δύο παράγοντες: την απόστασή της από τη Γη και τη φάση στην οποία βρίσκεται.
Όταν η Αφροδίτη βρίσκεται στην αντίθετη πλευρά του Ήλιου σε σχέση με τη Γη, μια θέση που οι αστρονόμοι ονομάζουν «εξωτερική σύνοδο», ο δίσκος της διακρίνεται ολόκληρος, όπως συμβαίνει με το φεγγάρι κατά την πανσέληνο. Σε αυτή την περίπτωση όμως η φαινόμενη λαμπρότητα είναι μικρή επειδή η απόσταση μέχρι τη Γη είναι μεγάλη.
Όταν ο πλανήτης βρεθεί ακριβώς ανάμεσα στη Γη και τον Ήλιο, δηλαδή στη θέση της «εσωτερικής συνόδου», ουσιαστικά εξαφανίζεται από τον ουρανό επειδή φωτίζεται από πίσω και δείχνει προς τη Γη μόνο την πλευρά της που έχει νύχτα.
Μια ενδιάμεση κατάσταση, στην οποία ο δίσκος της Αφροδίτης φαίνεται μισός, εμφανίζεται στη θέση της «μέγιστης αποχής», όταν ο πλανήτης έχει τη μέγιστη φαινόμενη απόστασή του από τον Ήλιο στον γήινο ουρανό.
Την Παρασκευή 6 Δεκεμβρίου, οι δύο παράγοντες που καθορίζουν τη λαμπρότητα, η απόσταση και η φάση, συνδυάστηκαν για να κάνουν την Αφροδίτη όσο γίνεται πιο φωτεινή. Σε αυτή τη φάση φαίνεται φωτισμένο το 26% του πλανήτη, μια ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα στη «Νέα Αφροδίτη» και τη «μισή Αφροδίτη».
Σύμφωνα με το δικτυακό τόπο του Starry Night,, αυτές τις ημέρες η λαμπρότητα του γειτονικού πλανήτη έφτασε το -4,9 στην κλίμακα λαμπρότητας που χρησιμοποιούν οι αστρονόμοι.
Στην κλίμακα αυτή, όσο πιο μικρή η τιμή τόσο πιο λαμπρό φαίνεται ένα αντικείμενο. Η πανσέληνος, για παράδειγμα, έχει λαμπρότητα μεγέθους -12,7 και ο Ήλιος -26,8. Ο Σείριος, το λαμπρότερο άστρο, έχει μέγεθος -1,4, είναι δηλαδή λιγότερο φωτεινός από ό,τι είναι τώρα η Αφροδίτη.
Πώς θα δείτε την Αφροδίτη
Το μόνο πρόβλημα που δυσχεραίνει την παρατήρηση της Αφροδίτης αυτές της ημέρες είναι η κλίση του άξονα της Γης. Λόγω της κλίσης αυτής, το επίπεδο της εκλειπτικής, δηλαδή το επίπεδο στο οποίο κινούνται οι πλανήτες, βρίσκεται χαμηλά στον ορίζοντα.
Αυτό σημαίνει ότι η υπέρλαμπρη Αφροδίτη εμφανίζεται πολύ χαμηλά στον ουρανό.
Η καλύτερη ώρα να τη θαυμάσει κανείς είναι λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα. Ο πλανήτης εμφανίζεται χαμηλά στο νοτιοδυτικό ουρανό και, καθώς πέφτει αργά προς τον ορίζοντα, το χρώμα του αλλάζει από άσπρο σε κόκκινο, όπως συμβαίνει με τη Σελήνη.
Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης

Σάββατο 7 Σεπτεμβρίου 2013

“Κοσμική κάμπια” μήκους 10 τρισεκατομμυρίων χιλιομέτρων

    Κάτι που οι επιστήμονες περιγράφουν ως “κοσμική κάμπια” δείχνει μία σύνθετη εικόνα που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα, από την ομάδα του Διαστημικού Τηλεσκοπίου Hubble. Με μήκος 10 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα, φαίνεται να περιφέρεται στο απώτερο διάστημα.

Η εικόνα της τεράστιας “κάμπιας” είναι σύνθεση δύο φωτογραφιών. Η μία τραβήχτηκε σε πράσινο και υπέρυθρο φως, από την Προωθημένη Κάμερα για Μελέτες του Διαστημικού Τηλεσκοπίου Hubble, το 2006. Η δεύτερη προέρχεται από το τηλεσκόπιο Ισαάκ Νεύτων, το οποίο συνέλεξε πληροφορίες, το 2003, στα πλαίσια ενός ερευνητικού προγράμματος. Η σύνθετη εικόνα κυκλοφόρησε στις 29 Αυγούστου.

Βέβαια, δεν πρόκειται για κάποιο ουράνιο, εξωγήινο πλάσμα, αλλά για ένα νέφος αερίου που καλύπτει μία περιοχή ενός έτους φωτός. Έχει, δηλαδή, μήκος 10 τρισεκατομμυρίων χιλιομέτρων! Αυτό το νέφος βρίσκεται στη διαδικασία της κατάρρευσης κάτω από τη δική του βαρύτητα, για να γεννήσει ένα αστέρι. 

Είναι, δηλαδή,  ένας πρωτοαστέρας σε πολύ πρώιμο εξελικτικό στάδιο. Ο συγκεκριμένος, σύμφωνα με τους επιστήμονες, βρίσκεται σε έναν αγώνα δρόμου ενάντια στο χρόνο, γιατί τα ήδη διαμορφωμένα φωτεινά αστέρια που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση, αγωνίζονται ενάντια στη διαδικασία δημιουργίας του.

Υπάρχουν 65 εξαιρετικά ζεστά και φωτεινά αστέρια κοντά στο νέφος, ορατά στη δεξιά πλευρά της εικόνας. Ένας ισχυρός αστρικός άνεμος φυσάει από αυτά τα αστέρια, καθώς και από άλλα 500 λιγότερο φωτεινά άστρα στην περιοχή, ο οποίος διαβρώνει σταδιακά το νέφος – κάμπια, σύμφωνα με το Space.com.

Το σύννεφο αντιστέκεται, συλλέγοντας υλικά που περιβάλλουν το εξωτερικό περίβλημά του και διογκώνεται. Αν η “κάμπια” θα καταφέρει να συγκεντρώσει αρκετή μάζα, για να αντιμετωπίσει τη διάβρωση, μένει να το δούμε. “Μόνο ο χρόνος θα δείξει, αν το άστρο που θα σχηματιστεί θα είναι 'βαρέων βαρών' ή 'ελαφρών βαρών' σε σχέση με τη μάζα του”, αναφέρουν οι επιστήμονες της NASA, σε γραπτή δήλωση.

Το νέφος – κάμπια ονομάζεται IRAS 20324 4057. Δεξιά του, σε απόσταση 15 ετών φωτός, είναι το σύμπλεγμα φωτεινών άστρων γνωστό ως αστρικό σμήνος Cygnus (Κύκνος) OB2. Η περιοχή στην οποία κινούνται βρίσκεται 4500 έτη φωτός μακριά από εμάς, στον αστερισμό του Κύκνου.

Το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Hubble ξεκίνησε το ταξίδι του στο διάστημα, το 1990, με το διαστημικό λεωφορείο Discovery. Αν και το έχουν επισκεφθεί, πέντε φορές, πληρώματα επισκευής, το Hubble αντέχει και  συνεχίζει, ακόμα, το έργο του, 23 χρόνια μετά.

Κάντε κλικ στην εικόνα για να την δείτε σε μεγαλύτερο μέγεθος
Συντάκτης: Θεόδουλος Γεωργιάδης
 

Πέμπτη 5 Σεπτεμβρίου 2013

Ο «κομήτης του αιώνα» έφτασε στον Άρη, πλησιάζει τη Γη

 Ο κομήτης ΙSON, μια αδέσποτη χιονόμπαλα που υπόσχεται φαντασμαγορικό θέαμα όταν πλησιάσει τον Ήλιο στα τέλη του έτους, δίνει μια πρώτη παράσταση για τους Αρειανούς.

«Ο κομήτης ISON επισκέπτεται τον Κόκκινο Πλανήτη» ανακοίνωσε ενθουσιασμένος ο Κάρι Λίσε του Πανεπιστημίου Τζον Χόπκινς. «Την 1η Οκτωβρίου ο κομήτης περάσει σε απόσταση 0,07 Αστρονομικών Μονάδων από τον Άρη, περίπου έξι φορές πιο κοντά από ό,τι θα πλησιάσει τη Γη».

Μία Αστρονομική Μονάδα (AU) ισούται με τη μέση απόσταση Γης-Ήλιου, περίπου 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Αυτό σημαίνει ότι ο ISON θα πλησιάσει τον Άρη σε απόσταση μόλις 10,4 εκατομμυρίων χιλιομέτρων.

Ο κομήτης δεν αποκλείεται να είναι αρκετά φωτεινός ώστε να φωτογραφηθεί από το ρομπότ Curiosity στην επιφάνεια του Άρη. Σύμφωνα με τον Δρ Λίσε, όμως, οι καλύτερες εικόνες θα μεταδοθούν πιθανότατα από τον Αναγνωριστικό Δορυφόρο του Άρη (MRO). Το τηλεσκόπιο του δορυφόρου, αναφέρει το Space.com, είναι σχεδιασμένο να παρακολουθεί την επιφάνεια του Άρη και η κάμερά του δεν προσφέρει αρκετά μεγάλους χρόνους έκθεσης. Πιθανότατα όμως θα μπορεί να δει την κόμη του ISON αν στραφεί προς το Διάστημα.

Συνολικά 16 διαστημικά σκάφη της NASA και δεκάδες επίγεια τηλεσκόπια θα παρακολουθούν τον κομήτη καθώς πλησιάζει τη Γη και τον Ήλιο. H NASA έχει ξεκινήσει μάλιστα μια ασυνήθιστη εκστρατεία για να ενθαρρύνει τη συμμετοχή ερασιτεχνών αστρονόμων.

Οι καλύτερες παρατηρήσεις αναμένονται ωστόσο από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, το οποίο ίσως διακρίνει καθαρά τον πυρήνα του κομήτη, μια μάζα από αρχέγονους πάγους και σκόνη.

Ο ISON, ήδη γνωστός ως «κομήτης του αιώνα» θα αρχίσει να γίνεται ορατός με γυμνό μάτι τον Οκτώβριο του 2013, όταν θα φαίνεται να κινείται τις πρώτες πρωινές ώρες ανάμεσα στα άστρα του αστερισμού του Λέοντα.

Το μεγάλο σόου θα αρχίσει όταν ο κομήτης πλησιάσει τον Ήλιο, οπότε οι πάγοι της επιφάνειάς του θα αρχίσουν να εξαερώνονται από την ακτινοβολία και πιθανώς θα σχηματίσουν μια ουρά που εκτείνεται για χιλιάδες ή και εκατομμύρια χιλιόμετρα στο Διάστημα.

Το φαινόμενο θα κορυφωθεί όταν ο κομήτης φτάσει στο περιήλιο, δηλαδή στην ελάχιστη απόστασή του από τον Ήλιο, στις 28 Νοεμβρίου 2013. Υπό την επίδραση της ακραίας βαρύτητας του Ήλιου, ο ISON θα πραγματοποιήσει μια κλειστή στροφή πίσω από το άστρο για να εμφανιστεί και πάλι στην άλλη πλευρά του.

Κανείς δεν γνωρίζει αν ο κομήτης θα επιζήσει αλώβητος ή αν θα σπάσει σε κομμάτια. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει επίσης πόσο μακριά και φωτεινή θα είναι η ουρά του -οι αστρονόμοι πάντως ελπίζουν να καταγράψουν τα πιο θεαματικά περάσματα των τελευταίων δεκαετιών.

Δεδομένου ότι οι κομήτες θεωρούνται κατάλοιπα από το σχηματισμό του Ηλιακού Συστήματος πριν από 4,5 δισ. χρόνια, οι επιστήμονες θα παρακολουθούν τον ISON αναζητώντας στοιχεία για τη σύστασή του.

Οι περισσότεροι κομήτες πιστεύεται ότι προέρχονται από το λεγόμενο Νέφος του Όορτ, ένα υποθετικό «σύννεφο» παγωμένων, αρχαίων σωμάτων που περιφέρονται αργά σε απόσταση περίπου ενός έτους φωτός από τον Ήλιο.


Πηγή: in.gr
- See more at: http://left.gr/news/o-komitis-toy-aiona-eftase-ston-ari-plisiazei-ti-gi#sthash.tnuvO5bb.dpuf

Δευτέρα 26 Αυγούστου 2013

Τα μαγικά σπήλαια της Πρέσπας

 
 
Απάτητα, σκοτεινά, βυθισμένα στο νερό. Τουλάχιστον 25 σπήλαια, βάραθρα και βραχοσκεπές αποκάλυψαν και εξερεύνησαν τα μέλη της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας Βόρειου Ελλάδας στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας, σε δύο απανωτές επισκέψεις τους.

Από αυτά περισυνέλεξαν πλήθος κεραμικής που καλύπτει ένα χρονολογικό φάσμα από τη Νεότερη Νεολιθική ως και την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού και παραπέμπει σε όμορες προϊστορικές θέσεις στη γειτονική Αλβανία.

Στις δύο αποστολές στα εντυπωσιακά σπήλαια, πέρσι και φέτος τον Ιούλιο, συμμετείχαν οι αρχαιολόγοι, Μιχάλης Κοντός, Χριστίνα Μιχελάκη και Μιλτιάδης Μυτελέτσης και τα αποτελέσματα είναι πολύ ενδιαφέροντα.

«Λόγω της μεγάλης πτώσης της στάθμης της λίμνης τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν αποκαλυφθεί πολλά λιμναία σπήλαια που δεν ήταν παλαιότερα γνωστά ή δεν ήταν γνωστές οι πραγματικές τους διαστάσεις, καθώς το μεγαλύτερο μέρος τους κατακλυζόταν από νερά», δήλωσε στο «Εθνος» ο κ. Μυτελέτσης.

Μοναστικοί χώροι
Εξαιρετικό αρχαιολογικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν κυρίως τα σπήλαια που χρησιμοποιήθηκαν ως ασκηταριά και μοναστικοί χώροι κατά τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους με πιο σημαντικά αυτά της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, της Μικρής Ανάληψης και της Παναγίας Ελεούσας.

Τα σπήλαια που ερευνήθηκαν έχουν διανοιχθεί στα ασβεστολιθικά πετρώματα των απόκρημνων βραχοπλαγιών που περιτρέχουν τις όχθες της λίμνης.

Αρχαιολόγοι και σπηλαιολόγοι έφτασαν σε αυτά με βάρκα, καταδύθηκαν σε βάθος, μαγεύτηκαν από τα χρώματα που έκανε το νερό στους βράχους, αλλά και από τους σχηματισμούς των πετρωμάτων που έδιναν μυστηριακό τόνο στο τοπίο. Γεωγραφικά τα σπήλαια και τα βάραθρα είναι κατανεμημένα στις δύο πλευρές του κολπίσκου των Ψαράδων και από εκεί δυτικά ως τα ελληνοαλβανικά σύνορα και ανατολικά ως τον μυχό του κόλπου της Κούλας.

Η αποστολή εστίασε την έρευνα και τη μελέτη της στα αρχαιολογικά κατάλοιπα στα σπήλαια Ράκσανετς Ι, ΙΙΙ και Τσέρνα ΙΙ, από τα οποία τα δύο τελευταία ήταν, τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του ΄70, στο μεγαλύτερο μέρος τους βυθισμένα στη λίμνη.

Το Ράκσανετς Ι βρίσκεται στη δυτική όχθη του όρμου των Ψαράδων και αποτελείται από έναν μικρό προθάλαμο και δύο θαλάμους, σχεδόν τετράπλευρους, ενώ σε κοντινή απόσταση βρίσκεται το Ράκσανετς ΙΙ. Και από τα δύο σπήλαια περισυνελέγησαν όστρακα χειροποίητης και τροχήλατης κεραμικής, ενώ στο Ράκσανετς ΙΙ εντοπίστηκε και τμήμα παλαιοδαπέδου με όστρακα εγκλωβισμένα σε σταλαγμιτικό υλικό.

Το σύμπλεγμα σπηλαίων στη θέση Τσέρνα βρίσκεται στις νότιες όχθες της Μεγάλης Πρέσπας και αποτελείται από τρία συνεχόμενα σπήλαια, το τρίτο από τα οποία εντοπίστηκε σχετικά πρόσφατα και για τον λόγο αυτόν η εξερεύνηση και η χαρτογράφησή του δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί.

Κεραμικά, λίθινα εργαλεία, πήλινα βάρη από δίχτυα αλιείας, τμήμα πήλινου περίαπτου, εντοπίστηκαν στα σπήλαια αυτά, γεγονός που δείχνει μια πολύχρονη κατοίκησή τους κατά τους προϊστορικούς χρόνους. Τα περισσότερα όστρακα είναι ακόσμητα, υπάρχουν ωστόσο και περιορισμένα δείγματα επιμελημένης κεραμικής με πλαστική, εγχάρακτη, εμπίεστη και barbotin διακόσμηση, καθώς επίσης και όστρακα ανοιχτών αγγείων με επιμελημένη εσωτερική και αδρή εξωτερική επιφάνεια.

Η πλειονότητα των ευρημάτων παρουσιάζει αναλογίες που παραπέμπουν σε παρόμοιες προϊστορικές θέσεις της ευρύτερης λεκάνης της Κορυτσάς (λιμναίοι οικισμοί Kallamas, Sovjan, Maliq κ.ά.) στην Αλβανία.

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους πάντως, μεμονωμένα παραδείγματα μπορούν να χρονολογηθούν και σε μεταγενέστερες, της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, περιόδους έως και τους νεότερους χρόνους.

Μυστήριο και κατάνυξη στα ασκηταριά

Σκαλισμένα στους βράχους, δίπλα σε ταπεινούς ναούς, χτισμένους με ντόπια πέτρα, τα ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας αποπνέουν μυστήριο και κατάνυξη. Μοναχοί, ταγμένοι στο χριστιανικό ασκητισμό, μέσα σε δύσκολες συνθήκες, απόκοσμοι και μόνοι, έστησαν τα πρόχειρα καταλύματά τους.

Το καλύτερα διατηρημένο ασκηταριό είναι αυτό της Παναγίας Ελεούσας, που βρίσκεται σε μια μικρή παραλία, μέσα σε ένα βαθύ σπήλαιο με σχεδόν κάθετους βράχους. Ο ναός είναι αφιερωμένος στην Παναγία Ελεούσα και σύμφωνα με την ιδρυτική επιγραφή, χτίστηκε το 1409, από τρεις μοναχούς, τον Σάββα, τον Ιάκωβο και τον Βαρλαάμ.

Το παλαιότερο ωστόσο είναι το ασκηταριό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, που πρέπει να ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα. Στον μυχό μιας μικρής παραλίας μέσα στον βράχο σώζεται πετρόχτιστος, μονόχωρος ναός και βορειότερα τα κελιά των μοναχών, η πρόσβαση στα οποία γίνεται με μικρή ξύλινη σκάλα.

Ψηλότερα όλων είναι το ασκηταριό της Μικρής Ανάληψης, που χρονολογείται στο τέλος του 15ου αιώνα και στον ναό σώζονται παραστάσεις της Παναγίας Βλαχερνίτισσας, της Πεντηκοστής και της Ανάληψης.

ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ

Ethnos.gr

http://gr.news.yahoo.com/%CF%84%CE%B1-%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CF%83%CF%80%CE%AE%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%80%CF%81%CE%AD%CF%83%CF%80%CE%B1%CF%82-053947637.html

Ενα σκαθάρι φασολιών μιλάει για την εποχή της έκρηξης του ηφαιστείου της Θήρας

Καλοκαίρι, περί τον Ιούνιο ή έστω αρχές Ιουλίου συνέβη η μεγάλη έκρηξη

Καλοκαίρι, περί τον Ιούνιο  ή  έστω αρχές  Ιουλίου συνέβη  η  μεγάλη  έκρηξη του  ηφαιστείου της  Θήρας,  που κατέστρεψε  ολοσχερώς τον  προϊστορικό  οικισμό του Ακρωτηρίου    ενώ  οι συνέπειές  της επεκτάθηκαν σε  όλο το Αιγαίο  και τη Μικρά Ασία. Αυτά  είναι τα  αποτελέσματα  μίας  νέας  έρευνας  που  έγινε από την αρχαιολόγο κυρία Εύα Παναγιωτακοπούλου, ειδική στα απολιθωμένα έντομα στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Γιατί την αποκάλυψη  κάνει στην ουσία  ένα  έντομο.  Ενα σκαθάρι φασολιών  συγκεκριμένα, που  βρέθηκε  κατά την ανασκαφή του Ακρωτηρίου  μέσα σε  ένα δοχείο με μοσχομπίζελα. Στην  πρόσφατη μελέτη λοιπόν της επιστημονικής  ομάδας   της  αρχαιολόγου, που δημοσιεύτηκε στο τελευταίο τεύχος του περιοδικούNaturwissenschaften  αυτοί  οι δύο πρώτοι μήνες του καλοκαιριού  είναι  οι μόνοι κατά τους οποίους το έντομο αυτό θα είχε τη δυνατότητα να προσβάλει τη σοδειά και να καταλήξει σε αποθηκευτικό χώρο.
«Υπάρχει μόνο ένα μικρό διάστημα από την αρχή ως τα μέσα του καλοκαιριού, ακριβώς μετά το αλώνισμα, που θα μπορούσε να δικαιολογεί τη συγκέντρωση των εντόμων που βρήκαμε», εξηγεί μάλιστα η  κυρία  Παναγιωτακοπούλου.  Τα  έντομα  εξάλλου βρέθηκαν σε διάφορα στάδια του κύκλου της ζωής τους, δηλαδή  ήταν  προνύμφες, νύμφες και τέλεια έντομα. Αυτό  κατά τους  επιστήμονες υποδηλώνει ότι ο θάνατος των εντόμων προήλθε από ένα και μόνο γεγονός και μάλιστα χωρίς να περάσει πολύς καιρός από την αποθήκευση των σπόρων.
Τα μπιζέλια  που  υπήρξαν  θύματα των εντόμων   προέρχονται από  ένα δωμάτιο του ισογείου της λεγόμενης Δυτικής οικίας  του Ακρωτηρίου, το  οποίο  χρησίμευε ως αποθήκη. Παρόλο   όμως  που το αγγείο με  τους σπόρους και τα  έντομα βρέθηκε πριν από 50 χρόνια  περίπου, μόλις πρόσφατα, με την βελτίωση των τεχνικών για τη χρονολόγηση απολιθωμένων εντόμων κατέστη δυνατή η  μελέτη  τους. Συγκεκριμένα χρησιμοποιώντας μια νέα μέθοδο πριν από την χρονολόγηση με ραδιάνθρακα, μία πρωτεΐνη, την χιτίνη από την οποία φτιάχνονται τα κελύφη των εντόμων, οι ερευνητές κατέληξαν σε μια χρονική κλίμακα (1744 – 1538 π.Χ.) για τα απολιθώματα, που συμφωνούσε με τα ευρήματα από άλλες μελέτες.
Να  σημειωθεί πάντως,  ότι  έως  τώρα  και  σύμφωνα  με  άλλα ευρήματα  από το Ακρωτήρι,  όπως σπόρους και γυρεόκοκκους από ελιές, κωνοφόρα δέντρα, αμπέλια, δημητριακά και άλλα φυτά, που έχουν ανακαλυφθεί στο στρώμα των υλικών της έκρηξης,   ο καθηγητής κ. Χρίστος Ντούμας  την  έχει τοποθετήσει στα τέλη της  άνοιξης με αρχές του  καλοκαιριού,  κάτι που δεν  είναι μακριά από τη νέα προσέγγιση.
 Οσον αφορά  την  χρονολόγηση της  έκρηξης η ερευνήτρια  αποδέχεται την τελευταία χρονολογία,  η  οποία δόθηκε  πρόσφατα  από  τον  ηφαιστειολόγο  κ.  Βουγιουκαλάκη,  ο  οποίος  μελετά το  ηφαίστειο της  Θήρας.  Ενα κλαδί ελιάς με ρίζες και φύλλα, που βρέθηκε στην καλντέρα του ηφαιστείου επέτρεψε τη χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα,  η  οποία  έδειξε το έτος 1613 π.Χ. (συν-πλην 13 χρόνια).
http://www.tovima.gr

http://www.aragma.gr/arthro/%CE%B5%CE%BD%CE%B1-%CF%83%CE%BA%CE%B1%CE%B8%CE%AC%CF%81%CE%B9-%CF%86%CE%B1%CF%83%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD-%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AC%CE%B5%CE%B9-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AE-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%AD%CE%BA%CF%81%CE%B7%CE%BE%CE%B7%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B7%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B5%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B8%CE%AE%CF%81%CE%B1%CF%82

Κυριακή 25 Αυγούστου 2013

Η αρχαιότερη υδρόγειος του θαυμαστού Νέου Κόσμου



Η αρχαιότερη υδρόγειος που αναπαριστά τον Νέο Κόσμο είναι σκαλισμένη επάνω σε αβγό στρουθοκαμήλου και ανάγεται γύρω στο 1500, μόλις μερικά χρόνια μετά την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Χριστόφορο Κολόμβο.  Αναπαριστά το βόρειο τμήμα της τότε νεοανακλυφθείσας ηπείρου σαν μια συστάδα από νησιά, απεικονίζει πλοία και θαλάσσια τέρατα και χαρτογραφεί μια περιοχή με… δράκους!

Κρυμμένος θησαυρός

Η ύπαρξη της εύθραυστης υδρογείου ήταν ως πρόσφατα άγνωστη, καθώς ήταν «κρυμμένη» σε ιδιωτική συλλογή. Το 2012 όμως βγήκε στο φως όταν πουλήθηκε σε πλειστηριασμό στο Λονδίνο. Ο νέος ιδιοκτήτης της δέχθηκε να την παραχωρήσει προς εξέταση στον Στεφάν Μισλίν, ανεξάρτητο ερευνητή από το Βέλγιο ο οποίος ειδικεύεται στη μελέτη παλαιών υδρογείων σφαιρών. Η αξία της αποκαλύπτεται τώρα με τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων των αναλύσεών του στην επιθεώρηση «The Portolan» της Χαρτογραφικής Εταιρείας της Ουάσινγκτον.

Η υδρόγειος έχει μέγεθος περίπου όσο ένα γκρέιπφρουτ και είναι φτιαγμένη από το κάτω μισό δυο αβγών στρουθοκαμήλου. Μέχρι τώρα εθεωρείτο ότι η αρχαιότερη υδρόγειος που απεικονίζει τον Νέο Κόσμο ήταν η αποκαλούμενη «Lenox Globe», η οποία είναι επίσης η δεύτερη ή τρίτη αρχαιότερη υδρόγειος που έχει ανακαλυφθεί ως σήμερα και ανήκει στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης. Η ανάλυση ωστόσο του δρος Μισλίν έδειξε ότι η υδρόγειος από αβγό στρουθοκαμήλου είναι ακόμη πιο παλιά και ενδεχομένως χρησιμοποιήθηκε ως «καλούπι» για την κατασκευή της χάλκινης «Lenox Globe».

Ο ερευνητής την τοποθετεί χρονικά γύρω στο 1504 (το πρώτο ταξίδι του Κολόμβου στις «Ανατολικές Ινδίες», όπως νόμιζε, έγινε το 1492 ενώ το δεύτερο, στο οποίο έφθασε στην Αϊτή, το 1500). Θεωρεί ότι φιλοτεχνήθηκε στη Φλωρεντία, από κάποιον χαράκτη ο οποίος  μαθήτευε στο εργαστήριο του Λεονάρντο ντα Βίντσι ή είχε επηρεαστεί άμεσα από αυτόν.

Αγνωστα νησιά, ναυάγια και δράκοι

Η νεοανακαλυφθείσα υδρόγειος αναπαριστά τις νέες γνώσεις που αποκτήθηκαν για τον κόσμο εκείνη την εποχή βασισμένη στις αναφορές των πρώτων εξερευνητών – για τον λόγο αυτό τα στοιχεία της είναι εξαιρετικά ελλιπή ή και… ανυπόστατα. Η Βόρειος Αμερική αναπαρίσταται ως μια συστάδα διασκορπισμένων νησιών χωρίς όνομα, το νότιο τμήμα της ηπείρου απεικονίζεται όμως με σαφήνεια. Για πολλές περιοχές του κόσμου, όπως π.χ. η Βραζιλία, η Ιαπωνία ή η Αραβική Χερσόνησος, προσφέρει την αρχαιότερη απεικόνιση που διαθέτουμε σε υδρόγειο σφαίρα.

Τα τοπωνύμια είναι «αραιά» – συνολικά 71. Από αυτά μόνο επτά βρίσκονται στο δυτικό ημισφαίριο, τρία εξ αυτών στη Νότιο Αμερική: Mundus Novus (Νέος Κόσμος), Terra de Brazil και Terra Sanctae Crucis, (Γη του Αγίου Σταυρού). Είναι καλλιτεχνικά φιλοτεχνημένη με πλοία διαφόρων ειδών και μεγεθών, σχηματισμούς κυμάτων, θαλάσσια τέρατα και έναν ναυτικό που έχει ναυαγήσει. Περιλαμβάνει επίσης μια φράση: HIC SUNT DRACONES – εδώ είναι οι δράκοι.

Λαλίνα Φαφούτη - Το Βήμα
 
http://logioshermes.blogspot.gr/2013/08/blog-post_3315.html#.UhmtapzRrrc

Η Ευθυγράμμιση της Αλεξάνδρειας απο τον Μέγα Αλέξανδρο


Η Αλεξάνδρεια «έβλεπε» την Ανατολή στα γενέθλια του Μεγαλέξανδρου

Ο Αλέξανδρος, ήθελε να κάνει ένα ιδιότυπο δώρο στον εαυτό του υποστηρίζει νέα μελέτη

Η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου μπορεί να έχει χτιστεί έτσι ώστε να είναι «ευθυγραμμισμένη» με την ανατολή του ηλίου την ημέρα της γέννησης του Μεγάλου Αλεξάνδρου, υποστηρίζει μια νέα μελέτη.

Σύμφωνα με τον Τζούλιο Μάλι, αρχαιοαστρονόμο στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου, η κεντρική αρτηρία της πόλης, που ονομαζόταν Κανοπική Οδός και χρησίμευε ως λεωφόρος επικοινωνίας μεταξύ Ανατολής-Δύσης, δεν «έτρεχε» παράλληλα προς την ακτογραμμή, αλλά την ημέρα των γενεθλίων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο ήλιος, κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα, βρισκόταν σε σχεδόν τέλεια ευθυγράμμιση με το δρόμο. Ο Αλέξανδρος, ο οποίος, σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο, γεννήθηκε στις 20 Ιουλίου 356 π.Χ., ήθελε με τον τρόπο αυτό να κάνει ένα ιδιότυπο δώρο γενεθλίων στον εαυτό του.

«Η ευθυγράμμιση της Αλεξάνδρειας με τον ήλιο την ημέρα της γέννησης του Αλεξάνδρου, ήταν ένας τρόπος για να ενσωματωθεί στο αρχιτεκτονικό πρόγραμμα της πόλης μια ξεκάθαρη αναφορά στη εξουσία του», τονίζει ο Μάλι.

Ο ιταλός επιστήμονας και η συνάδελφός του, Λουίζα Φέρο, οι οποίοι κατάφεραν να προσομοιώσουν τη θέση του ήλιου στον 4ο αιώνα π.Χ. χρησιμοποιώντας ένα ειδικό λογισμικό σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, υποστηρίζουν πως τα αποτελέσματα των ερευνών τους θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους αρχαιολόγους στην εύρεση του τάφου του μακεδόνα στρατηλάτη, που τα αρχαία κείμενα υποστηρίζουν ότι βρίσκεται κάπου γύρω από την Αλεξάνδρεια.

Οι ερευνητές παρουσίασαν την εργασία τους στις 9 Οκτωβρίου στο περιοδικό αρχαιολογίας «Oxford Journal Of Archaelogy» του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, προαναγγέλλοντας ότι η μελέτη τους πρόκειται να επεκταθεί και σε άλλες πόλεις που ίδρυσε ο Αλέξανδρος στην Μέση Ανατολή, ώστε να διαπιστωθεί το κατά πόσο συμβαίνει η ίδια ηλιακή ευθυγράμμιση και με τις υπόλοιπες Αλεξάνδρειες.

Το Βήμα
 
http://logioshermes.blogspot.gr/2013/08/blog-post_2913.html#.UhmqJJzRrrc
 

Κυριακή 18 Αυγούστου 2013

Ιστορική παρεξήγηση: Οι κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας δεν ήταν στη Βαβυλώνα

Τι αποκαλύπτει 20ετής έρευνα καθηγήτριας από την Οξφόρδη για ένα από τα αρχαία θαύματα του αρχαίου κόσμου. 

Μια ιστορική παρεξήγηση έχει πιθανώς συμβεί με ένα από ...τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, τους κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας, αφού τελικά μάλλον βρίσκονταν σε άλλη πόλη, τη Νινευή, σύμφωνα με μια διακεκριμένη Βρετανίδα ιστορικό, η οποία έχει αφιερώσει πολύχρονη έρευνα πάνω στο ζήτημα. Μερικοί αρχαιολόγοι πιστεύουν πως οι κρεμαστοί κήποι δεν υπήρξαν ποτέ, καθώς δεν έχουν καταφέρει ακόμα να βρουν ίχνη τους στις ανασκαφές, αλλά η έρευνα της Βρετανίδας ιστορικού συμπέρανε ότι το αρχαίο «θαύμα» όντως υπήρξε- αν και σε άλλη πόλη.

Η δρ Στέφανι Ντάλεϊ του Ασιατικού Ινστιτούτου του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, μετά από 20ετή εξονυχιστική έρευνα, ανακοίνωσε ότι, πέρα από κάθε αμφιβολία, οι θαυμαστοί κήποι ήσαν στη μεγάλη ανταγωνίστρια της Βαβυλώνας, τη Νινευή, σχεδόν 500 χιλιόμετρα βορειότερα, κοντά στη σημερινή πόλη Μοσούλη του Ιράκ, σύμφωνα με τις βρετανικές «Γκάρντιαν» και «Ιντιπέντεντ».

Οι κήποι χτίστηκαν στη Νινευή από τον μεγάλο Ασσύριο ηγεμόνα Σεναχερίμπ και όχι, όπως πίστευαν ως τώρα οι ιστορικοί, από τον βαβυλώνιο βασιλιά Ναβουχοδονόσορα. Η Στ. Ντάλεϊ διατύπωσε για πρώτη φορά την επίμαχη θεωρία της το 1992 και έκτοτε συγκέντρωνε ολοένα περισσότερα στοιχεία υπέρ της άποψής της. Μέσα στον Μάιο πρόκειται να εκδώσει και σχετικό βιβλίο («Το μυστήριο των Κρεμαστών Κήπων της Βαβυλώνος» από τις εκδόσεις Oxford University Press), που θα τεκμηριώνει την επιχειρηματολογία της και το οποίο αναμένεται να πυροδοτήσει νέες επιστημονικές διαμάχες.

Μεταξύ άλλων, η Βρετανίδα ιστορικός έχει ανακαλύψει ένα ανάγλυφο γλυπτό από το παλάτι του Σεχανερίμπ στη Νινευή, το οποίο ταιριάζει ακριβώς με την κλασσική ιστορική περιγραφή των κρεμαστών κήπων της Βαβυλώνας. Αν και το πρωτότυπο του εν λόγω γλυπτού χάθηκε τον 19ο αιώνα, έχουν διασωθεί αντίγραφα του σχεδίου του.

Επιπλέον, η Στ. Ντάλεϊ αναφέρει ότι μετά την κατάληψη της Βαβυλώνας από τους Ασσυρίους το 689 πΧ, η ασσυριακή πρωτεύουσα Νινευή εθεωρείτο η «Νέα Βαβυλώνα», γεγονός που βοήθησε ώστε να δημιουργηθεί η λανθασμένη εντύπωση πως οι κρεμαστοί κήποι βρίσκονταν στην ίδια τη Βαβυλώνα. Ακόμα, τουλάχιστον μια ακόμη πόλη στη Μεσοποταμία περιγραφόταν ως «άλλη Βαβυλώνα» ήδη από τον 13ο αιώνα πΧ.

Εξάλλου, όπως επισημαίνει η Στ. Ντάλεϊ, που είναι ειδική στις αρχαίες μεσανατολικές γλώσσες, ο Σεναχερίμπ, αφού κατέκτησε τη Βαβυλώνα, καταστρέφοντας τους μεγάλους ναούς της ξακουστής πόλης και σοκάροντας όλο τον Μεσοποταμιακό κόσμο, μετονόμασε τις πύλες της Νινευή, δίνοντάς τους τα ονόματα θεών που παραδοσιακά χρησιμοποιούνταν για τις πύλες της Βαβυλώνας, έτσι ώστε να τονίσει την εντύπωση πως η ασσυριακή πρωτεύουσα ήταν όντως η «νέα Βαβυλώνα».

Ένα άλλο επιχείρημα κατά της ύπαρξης των κρεμαστών κήπων στη Βαβυλώνα είναι ότι η επίπεδη τοπογραφία τής γύρω περιοχής θα καθιστούσε σχεδόν αδύνατο να μεταφέρεται συνεχώς τόσο νερό για να ποτίζονται οι κήποι, ενώ αντίθετα στη Νινευή η μορφολογία του εδάφους βοηθούσε περισσότερο για τη δημιουργία μεγάλων υδάτινων καναλιών.

Ακόμα, η Στ. Ντάλεϊ ισχυρίζεται ότι οι αρχικές περιγραφές των κρεμαστών κήπων γράφτηκαν από Έλληνες ιστορικούς που στην πραγματικότητα είχαν επισκεφτεί τη Νινευή και όχι τη Βαβυλώνα. Ερευνώντας την μετα-ασσυριακή ιστορία της Νινευή, η Στ. Ντάλεϊ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Μέγας Αλέξανδρος είχε στην πραγματικότητα στρατοπεδεύσει κοντά σε αυτή την πόλη το 331 πΧ, λίγο προτού νικήσει τους Πέρσες στην μάχη των Γαυγαμήλων. Τον Αλέξανδρο πλαισίωναν αρκετοί Έλληνες ιστορικοί, όπως ο Καλλισθένης, ο Κλείταρχος και ο Ονεισίκριτος, των οποίων τα έργα έχουν χαθεί, αν και χρησιμοποιήθηκαν ως πηγές (μάλλον λανθασμένα) από μεταγενέστερους συγγραφείς.

Σύμφωνα με τη Στ. Ντάλεϊ, οι κρεμαστοί κήποι είχαν κατασκευαστεί με αμφιθεατρικό σχήμα (όπως τα αρχαία θέατρα) σε ένα τεχνητό λόφο με ύψος περίπου 25 μέτρων. Στη βάση τους υπήρχε μια μεγάλη λίμνη, η οποία τροφοδοτείτο από ρυάκια που έρρεαν από διάφορες κατευθύνσεις. Δέντρα και λουλούδια είχαν φυτευτεί στην κορυφή στεγασμένων κιονοστοιχιών.

Ο μεγάλος κήπος, ο οποίος φαίνεται πως χτίστηκε περίπου το 700 πΧ (ή λίγο μετά) στο παλάτι του Σεχαρίμπ, είχε μήκος περίπου 120 μέτρων και ποτιζόταν με τουλάχιστον 35.000 λίτρα νερού, που έρχονταν μέσω ενός πολύπλοκου συστήματος καναλιών, φραγμάτων και υδραγωγείων από απόσταση έως 80 χιλιομέτρων. Όταν έφθανε στον κήπο, το νερό ανυψωνόταν μηχανικά στις διαδοχικές αναβαθμίδες με ειδικές αντλίες από χαλκό, έτσι ώστε να ποτίζονται τα φυτά μέχρι το υψηλότερο επίπεδο.

Έως τώρα η περιοχή γύρω από τη Μοσούλη και την αρχαία Νινευή εθεωρείτο όλα αυτά τα χρόνια υψηλού κινδύνου, γι' αυτό λίγες μόνο ανασκαφές έχουν γίνει.
- See more at: http://www.paraskinia.com/2013/08/blog-post_2634.html#sthash.38IZwRuf.dpuf

Πέμπτη 15 Αυγούστου 2013

Τα αρχαία θέατρα «κουρδίζονταν»!


Πώς τα αρχαιοελληνικά και ρωμαϊκά θέατρα άγγιζαν την ακουστική τελειότητα


Οι μετρήσεις είχαν δείξει εντελώς άλλα από αυτά που επιθυμούσαν οι τρεις ερευνητές. Κλεισμένοι για μέρες σε ένα άχαρο, μικρό δωμάτιο, τον θάλαμο ηχομόνωσης του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής Τεχνολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, μαζί με γεννήτριες θορύβου, μικρόφωνα, υπολογιστές, και διάφορα είδη αγγείων, κυρίως πήλινα πιθάρια αλλά και μπουκάλια ή βάζα, έπαιρναν μετρήσεις και μελετούσαν τις γραφικές παραστάσεις που αυτές έδιναν. Ηθελαν να καταλάβουν την επίδραση που έχουν τέτοια αντικείμενα στην ακουστική του χώρου.

Με αυτό το θέμα είχε ασχοληθεί από το 1863 ήδη ο Hermann von Helmholtz, ένας από τους τελευταίους πανεπιστήμονες της Ευρώπης, και στη συνέχεια πολλοί ερευνητές που χρησιμοποίησαν προχωρημένα Μαθηματικά αλλά και πολύ εξελιγμένα ηλεκτρονικά μηχανήματα για να καταλάβουν το πώς θα μπορούσαν να βελτιώσουν την ακουστική κλειστών αιθουσών αλλά και ανοικτών θεάτρων. Επί ενάμιση αιώνα γίνονται προσπάθειες με ειδικά κοίλα δοχεία, κυλινδρικά ή σφαιρικά.

Ονομάζονται «συνηχητές» Helmholtz και διεγείρεται σε έντονες παλμικές κινήσεις ο αέρας στο εσωτερικό τους με ακουστικά κύματα μιας κυρίως συχνότητας που ονομάζεται και «κεντρική» για το κάθε δοχείο. Μόνο που αιώνες πιο πριν οι Αρχαίοι Ελληνες και οι Ρωμαίοι είχαν καταφέρει να κάνουν εκπληκτικές βελτιώσεις σε αυτό το θέμα, χωρίς, εννοείται, να διαθέτουν τις σημερινές ευκολίες.

Υπόθεση μιας περισπωμένης

Πόσο καλλιεργημένο όμως ήταν άραγε το κοινό της εποχής ακουστικά; Εχει σωθεί, επάνω σε αυτό, μια εκπληκτική ιστορία για τον άτυχο (ή και κάπως άτεχνο;) ηθοποιό Ηγέλοχο, που έκανε λάθος και στην απαγγελία του τόνισε με τη φωνή του μια λέξη με περισπωμένη αντί για οξεία. Και έτσι θέλοντας να πει «Γαλήν ορώ», δηλαδή ότι βλέπει μπροστά του μια γαληνεμένη θάλασσα, είπε μεν «Γαλήν ορώ» αλλά προφέροντας σαν να τονιζόταν με περισπωμένη, που σήμαινε: αντικρίζω μια... γάτα. Δρέποντας άμεσα, αντί για συγκίνηση, πλούσιο το γέλιο μιας με οξύτατη ακοή και γεμάτης με κοινό κερκίδας. Ο αρχιτέκτονας του θεάτρου λοιπόν ήταν υποχρεωμένος να μπορεί μετά την ανέγερσή του να πραγματοποιεί και έναν λεπτό συντονισμό, που θα αφαιρούσε τα τυχόν ηχητικά ελαττώματα του χώρου.

Οπως λοιπόν μαθαίνουμε από την εργασία με τίτλο «Χαλκός ηχών», του αρχιτέκτονα μηχανικού Παναγιώτη Καραμπατζάκη, του ηλεκτρολόγου μηχανικού Βασίλη Ζαφρανά με ειδικό σύμβουλο τον αναπληρωτή καθηγητή αρχιτέκτονα μηχανικό και αρχαιολόγο Γιώργο Καραδέδο, που παρουσιάστηκε στο Συνέδριο Ακουστικής του Πολυτεχνείου πριν από λίγο καιρό, «στον 5ο π.Χ. αιώνα, οι βασικές αρχές σχεδίασης του ελληνικού θεάτρου είχαν φτάσει ήδη σε αρκετά υψηλό επίπεδο. Με την πάροδο του χρόνου, τα αρχαία ελληνικά θέατρα, τόσο ως προς τη γεωμετρία όσο και ως προς τη λειτουργία και τη δυνατότητα υποστήριξης παραστάσεων, μετατράπηκαν σε περίτεχνα κτίσματα, υψηλής αισθητικής και κατασκευαστικής τεχνολογίας, έχοντας ξεκινήσει από μια απλή διαμόρφωση της χωμάτινης πλαγιάς εμπρός από μια επίπεδη περιοχή. Επιπλέον, ως το τέλος του 4ου αιώνα π.Χ. χαρακτηριστική είναι η είσοδος των Μαθηματικών ( θεωρία αριθμών των Πυθαγορείων) στις γεωμετρικές χαράξεις και γενικότερα στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των κτιρίων. Και ακόμη ειδικότερα των θεάτρων. Διότι ο σχεδιασμός τους επηρεάστηκε σημαντικά από την ακουστική η οποία την περίοδο αυτή διαμορφώνεται ήδη ως επιστήμη. Ιδιαίτερα κατά το τέλος του 4ου π.χ. αιώνα συμβαίνει η “μεταπήδηση” από τις θεωρίες των Πυθαγορείων στις Αριστοτελικές θεωρίες και αυτή δίνει σημαντική ώθηση στην εξέλιξη των επιστημονικών θεωριών της μουσικής και της ακουστικής. Χαρακτηριστικότερη μορφή της περιόδου μεταπήδησης είναι αυτή του Αριστόξενου του Ταραντίνου στου οποίου τις μουσικές θεωρίες οφείλεται και ο μετέπειτα διαχωρισμός του μουσικού κόσμου στους “Κανονικούς” ( οπαδούς του Πυθαγορείου μουσικού συστήματος, των μαθηματικών υπολογισμών και των μαθηματικών κανόνων) και τους “Αρμονικούς” (οπαδούς της θεωρίας του Αριστόξενου σύμφωνα με την οποία καθοριστικός παράγοντας της μουσικής αρμονίας είναι η ακοή και τελικός κριτής το αφτί)».

Η βοήθεια του Βιτρούβιου

Οι ερευνητές της Πολυτεχνικής Σχολής είχαν ξεκινήσει με δικά τους εντελώς μέσα να ψάχνουν το πώς διόρθωναν και ενίσχυαν τον ήχο οι άνθρωποι πριν από 1.600 ως και 2.500 χρόνια στο παρελθόν. Αλλά είχαν βρεθεί σε ένα αδιέξοδο. Ηξεραν ότι από την εποχή του Αριστόξενου αρχίζει η χρήση αγγείων για τη βελτίωση της ακουστικής των θεάτρων και οι σχετικές θεωρίες μεταφέρονται στην εποχή μας από τον λατίνο αρχιτέκτονα Βιτρούβιο (80 π.Χ - 15 μ.Χ), στα κεφάλαια 4 και 5 του 5ου βιβλίου του με τίτλο «De Architectura», όπου ενσωμάτωσε, όπως ο ίδιος αναφέρει, τις θεωρίες του Αριστόξενου. Ηδη πριν από το τέλος του 4ου αιώνα π.χ. είναι γνωστά τα «ιδιαίτερα» ακουστικά χαρακτηριστικά των αγγείων και εν γένει των δοχειόσχημων αντικειμένων ή χώρων. Ομως έπρεπε να παραδεχθούν ότι οι μετρήσεις τους έδειχναν καθαρά πως οι μεταβολές του ηχητικού πεδίου από όλα αυτά τα πιθάρια, τα δοχεία, τα μπουκάλια ήταν πολύ μικρότερες από όσο χρειαζόταν για να φτιάχνουν την ακουστική στον χώρο ενός ολόκληρου υπαίθριου θεάτρου.

Φαίνεται ότι τα αντικείμενα αυτά είναι ικανά να μετασχηματίζουν την ηχητική ενέργεια του χώρου σε μεγάλο ποσοστό στο εσωτερικό τους. Οπως όμως συμπεραίνεται από τις προηγούμενες μετρήσεις, το κέλυφος εξαναγκάζει την ενέργεια ή να απορροφάται ή να εκτονώνεται σχεδόν μόνο μέσω του «λαιμού», επηρεάζοντας μόνο σε μικρή απόσταση τον χώρο. Ετσι η ενέργεια, μεταφέρεται πιο πολύ στα τοιχώματα του δοχείου σαν μηχανική ενέργεια (δόνηση) και μεγάλο μέρος της απορροφάται από το αντικείμενο, δηλαδή μετατρέπεται κυρίως σε θερμική ενέργεια. Αν μάλιστα το αγγείο είναι ακλόνητα στερεωμένο ή υπερβολικά βαρύ, όπως για παράδειγμα όταν είναι ενσωματωμένο στην τοιχοποιία, τότε όλη η προσλαμβανόμενη μηχανική ενέργεια μετατρέπεται τελικά σε θερμότητα, και το αντικείμενο δρα ως ηχοαπορροφητής στον χώρο. Αν προστεθούν στο εσωτερικό του αγγείου άχυρα, στάχτη ή μαλλί, όπως έχει βρεθεί να συμβαίνει σε κάποιες μεσαιωνικές εκκλησίες, με ενσωματωμένα πιθάρια στην τοιχοποιία τους, τότε το αντικείμενο επιδρά μεν στην ακουστική του χώρου αλλά μόνο στις παραμέτρους της απορρόφησης και της διάχυσης. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και με τα χοντρά πήλινα πιθάρια που δεν έχουν τη δυνατότητα αναμετάδοσης της προσλαμβάνουσας ενέργειας μέσω του μηχανικού συντονισμού τους. Επομένως στην ερώτηση και τώρα τι κάνουμε, η απάντηση ήταν: «ψάχνουμε κι άλλο».



Η λύση των 50 ευρώ

Χάρη και στην εργασία του κ. Γιώργου Καραδέδου «Technologia dell' antico teatro Greco» επέστρεψαν στις μαρτυρίες του Βιτρούβιου. Βιβλίο 5, παράγραφος 1: Εκεί υπήρχε η υπόδειξη «Μπρούτζινα βάζα θα έπρεπε να κατασκευαστούν ανάλογα με το μέγεθος του θεάτρου. Να είναι τέτοια που όταν τα αγγίζεις να βγάζουν ήχους με απόσταση τετάρτης, πέμπτης ως την επόμενη οκτάβα (δηλαδή μέχρι το διπλάσιο της αρχικής συχνότητας). Σε ειδικές θέσεις στο θέατρο αντηχεία να μπορούν να τοποθετηθούν χωρίς να ακουμπούν αλλού παρά μόνο στο έδαφος, αναποδογυρισμένα και μάλιστα με κλίση χάρη σε τάκους ύψους από 15 πόντους και πάνω».

Από αυτές τις διαφωτιστικές περιγραφές του Βιτρούβιου μπορούσαν πια να φανταστούν τα περίφημα αγγεία ως σφαιρικά ίσως στο σχήμα, μεταλλικά, που το κέλυφός τους να δονείται στις περιγραφόμενες νότες του εναρμόνιου γένους, και σε τέτοια μαθηματική αναλογία μεταξύ τους ώστε να μεταδίδεται ενέργεια από το ένα στο άλλο αποτελώντας ένα ενεργό ηχητικό σύνολο. Ετσι που η συμβολή τους στην τελική ακουστική του χώρου να μην είναι απαραίτητα ηχοαπορροφητική.

Ο,τι πιο πρόχειρο και οικονομικό εκείνη τη στιγμή ήταν να αγοραστούν κάποια γυάλινα σφαιρικά δοχεία των 50 ευρώ και σε πειραματικές μετρήσεις που έγιναν το φαινόμενο της επίδρασης του αγγείου στο ηχητικό πεδίο ήταν σημαντικό. Οι τιμές που καταγράφηκαν στις μετρήσεις έδειξαν ενίσχυση ως και 25dB σε σημεία του ηχητικού πεδίου απόστασης άνω των 3 μέτρων από το καθένα. Αυτό μάλιστα! Διότι έτσι, με ένα σύνολο μεταλλικών αντηχείων θα μπορούσε να επιτευχθεί σημαντική ενίσχυση στις νότες που ανήκαν στο εναρμόνιο γένος αφού βέβαια η όλη «παράθεση», δηλαδή η διάταξη των αγγείων, κουρδιζόταν κατάλληλα. Ο Βιτρούβιος αναφέρει στο 1ο βιβλίο του σχετικά με την εκπαίδευση του αρχιτέκτονα ότι θα πρέπει να έχει γνώσεις μουσικής τουλάχιστον τόσες ώστε να μπορεί να «κουρδίσει» μια παράθεση αγγείων σε ένα θέατρο. Από τη μαρτυρία αυτή συμπεραίνουμε ότι το τελικό κούρδισμα γινόταν επί τόπου κάθε φορά που το απαιτούσαν οι περιστάσεις.

Σε ποιο τόνο παίζουμε απόψε;
Το σύνολο των αγγείων που πρέπει να χρησιμοποιηθεί για μια παράσταση το ονομάζουμε «παράθεση». Γνωρίζοντας σε ποιο γένος θα παιχτεί το έργο γνωρίζουμε ταυτόχρονα και ποιες «νότες», θεωρητικά δηλαδή ήχοι ποιων συχνοτήτων θα ακουστούν. Τα αντηχεία κατασκευάζονται και με τη βοήθεια των τάκων παίρνουν την απαιτούμενη κλίση για να συντονίζεται το καθένα αντίστοιχα σε μία από αυτές. Ενώ σε άλλες περιπτώσεις μπορούν να δρουν σαν απορροφητές ενέργειας στα ανοιχτά θέατρα οι ερευνητές καταλήγουν ότι δρούσαν σαν μετασχηματιστές ενέργειας. Στην περίπτωση της απορρόφησης μετατρέπουν μεγάλο μέρος της ενέργειας των ηχητικών κυμάτων σε θερμική ενώ στην περίπτωση του μετασχηματισμού αντλούν ενέργεια από κύματα με συχνότητες γειτονικές της κεντρικής τους και ανεβάζουν ακριβώς την ενέργεια της κεντρικής. Οταν όμως είναι το ένα κοντά στο άλλο συμβαίνει και η λεγόμενη ηχητική σύζευξη. Δηλαδή οι παλμικές κινήσεις του ενός να επηρεάζουν τις δονήσεις του άλλου. Αυτό δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο σε ελεύθερα δονούμενα και με λεπτά τοιχώματα δοχεία. Τότε πάλλονται τα ίδια όπως γίνεται με μια καμπάνα. Συντονίζονται δηλαδή τα τοιχώματα με τις παλμικές κινήσεις του αέρα στο στόμιο και έχουμε μια δόνηση σχεδόν... τρελή που την καταλαβαίνεις και με το χέρι αγγίζοντας εξωτερικά τα τοιχώματα του ανεστραμμένου αντηχείου, ιδιαίτερα κοντά στον πυθμένα του. 

Η αντίστροφη και υπό κλίση τοποθέτηση ενισχύει το φαινόμενο λόγω ανακλάσεων και με την αυξομείωση της απόστασης του χείλους από το έδαφος αυξάνεται η επιφάνεια της οπής δηλαδή και η κεντρική (ιδιο)συχνότητά του. Με τον τρόπο αυτόν δεν χρειαζόταν να κατασκευάσεις με μεγάλη ακρίβεια τα αγγεία διότι μπορούσες επιτόπου να κάνεις λεπτές ρυθμίσεις. Ηταν, για να δώσουμε μια σύγχρονη αναλογία, σαν να εκτελούσαν ένα μουσικό κομμάτι ας πούμε σε Ντο Ματζόρε. Οι νότες που θα έχει θα είναι ντο ρε μι φα σολ λα σι ντο... που η κάθε μία αντιστοιχεί σε μια συχνότητα. Οι συχνότητες που παρεμβάλλονται ανάμεσα στους τόνους της κλίμακας δεν θα παιχτούν ποτέ γιατί απλά το μουσικό θέμα δεν τις περιέχει αφού θα υπάρχουν μόνο οι νότες της Ντο Ματζόρε.

Τα αγγεία (για να είναι εντάξει και με την αρχή διατήρησης της ενέργειας) απορροφούν τις συχνότητες δεξιά και αριστερά από την «κεντρική» και τη δυναμώνουν απορροφώντας ενέργεια από τις συχνότητες που δεν είναι πάνω στην κλίμακα και αποτελούν θόρυβο ή φάλτσο. Ας μην ξεχνούμε ότι οι θεατρικές παραστάσεις της εποχής ήταν και κάτι σαν μιούζικαλ ή όπερα όπου οι μουσικοί, οι ηθοποιοί και ο χορός κινούνταν αυστηρά πάνω στο πλαίσιο της κλίμακας, δηλαδή (απλουστευτικά) του γένους του κομματιού. Η ενίσχυση βρέθηκε να είναι σε κλειστούς χώρους κάπου 25 ντεσιμπέλ και σε ανοικτούς σύμφωνα με τελευταίες έρευνες 12 - 15 ντεσιμπέλ. Καθόλου άσχημα.

Το μεγάλο κόλπο

Συνοψίζοντας τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την εργαστηριακή και βιβλιογραφική έρευνα, μπορούμε να δεχτούμε τα παρακάτω:

· Οι σχετικές πηγές αναφέρουν την ευρεία χρήση χάλκινων και μπρούτζινων κυρίως συνηχητικών αγγείων προκειμένου να βελτιωθεί η ακουστική των ελληνιστικών και ρωμαϊκών θεάτρων. Γιατί δεν έχουν βρεθεί; Ισως διότι κατά καιρούς οι επίγονοι αγνοώντας τη λειτουργία (και την αξία) τους τα έλιωναν για να καρπωθούν το μέταλλο.

· Κατά την εξέταση συνηχητών που είναι κατασκευασμένοι από άργιλο (πήλινα πιθάρια), βρέθηκε ότι ναι μεν συντονίζονται, πλην όμως αυτό συντελεί ώστε να απορροφηθεί τελικά ήχος αντί του αναμενομένου να ενισχυθεί, λόγω των υλικών κατασκευής των συνηχητών.


· Η επίδραση των συνηχητών, στην περίπτωση που η πηγή είναι «κουρδισμένη στο γένος στο οποίο είναι κουρδισμένη η παράθεση των αγγείων, εμπεριέχει διπλό ακουστικό κέρδος, πρώτον διότι ενισχύει τη διέγερση της πηγής και δεύτερον διότι απορροφά ακουστική ενέργεια από τις γειτονικές, μη «συντονισμένες» συχνότητες.

· Αναφέρεται ότι ίσως στο θέατρο της Κορίνθου τέτοια χάλκινα αντηχεία χρησιμοποιήθηκαν για να βελτιωθεί η κακή ακουστική του. Και η γνώση της περίπτωσης αυτής σε όλο τον ελληνόφωνο χώρο ίσως να σχετίζεται με το σχετικό απόσπασμα της επιστολής του Παύλου προς τους Κορινθίους.

Η εργασία αυτή χρηματοδοτήθηκε από τους ίδιους τους ερευνητές και μας αποδεικνύει πόσο καλά έβρισκαν λύσεις επιπέδου σε προβλήματα εκείνης της εποχής. Αν λοιπόν κάποιος μπορούσε να διαθέσει ένα σχετικά μικρό ποσό για την πειραματική κατασκευή μερικών τέτοιων μεταλλικών αντηχείων και να γίνουν μετρήσεις σε θέατρα που ήδη υπάρχουν στον ελληνικό χώρο η όλη προσπάθεια θα μπορούσε επιπλέον να διαφημιστεί και στο εξωτερικό με πολύ καλά αποτελέσματα. Ελληνες ερευνητές που προσπαθούν να βελτιώσουν την ακουστική αρχαίων θεάτρων χωρίς να εισβάλει σε αυτά ο ηλεκτρισμός και ο ηλεκτρονικά παραγόμενος ήχος. Ρομαντικό πολύ;

ΠΕΡΙ ΑΚΟΥΣΤΙΚΗΣ...

«Αν θάψει κανείς πιθάρι ή άδεια δοχεία από πηλό και τα σκεπάσει με πώμα, γιατί τα κτίρια αποκτούν καλύτερη ακουστική; Καθώς επίσης αν υπάρχει μέσα στο σπίτι πηγάδι ή στέρνα; Ή μήπως, επειδή η ηχώ είναι ανάκλαση, πρέπει να είναι συγκεντρωμένος ο περιεχόμενος αέρας, και να έχει επιφάνεια πυκνή και λεία, πάνω στην οποία θα ανακλαστεί; Πράγματι, έτσι παράγεται κατ' εξοχήν ήχος. Το πηγάδι, λοιπόν, και η στέρνα διαθέτουν τη στενότητα και την ιδιότητα να συγκεντρώνουν (τον αέρα), τα πιθάρια και τα δοχεία διαθέτουν επίσης την πυκνότητα των τοιχωμάτων τους, οπότε και από τα δύο προκύπτει το αποτέλεσμα. Τα κοίλα επίσης μέρη ηχούν καλύτερα, για τούτο και ο χαλκός (εννοεί τα χάλκινα αγγεία) ηχεί καλύτερα από τα υπόλοιπα...». (Αριστοτέλης, Προβλήματα 2*)

ΠΗΓΗ
Το διαβάσαμε ΕΔΩ και ΕΔΩ


Πηγή: http://www.awakengr.com/2013/08/blog-post_8093.html#ixzz2c2MNkBZG
Under Creative Commons License: Attribution Share Alike

Τρίτη 13 Αυγούστου 2013

Το χρυσόμαλλο δέρας δεν ήταν μύθος...


Το χρυσόμαλλο δέρας δεν ήταν καθαρά αποκύημα της φαντασίας των αρχαίων Ελλήνων, αλλά βασιζόταν σε ιστορικά δεδομένα! Μπορεί, δηλαδή, ο Πηλέας να ανέθεσε στον Ιάσονα να φέρει το πολυπόθητο χρυσόμαλλο δέρας, ένα ισχυρό σύμβολο εξουσίας, αλλά γιατί το δέρμα ενός τόσο κοινού ζώου θεωρείτο τόσο σημαντικό;

"Η απάντηση είναι εύκολη, αν διερευνηθεί ο τρόπος απόληψης του χρυσού από τα χρυσοφόρα ποτάμια την εποχή του Χαλκού. Ιδιαίτερα ο ποταμός Φάσις στην περιοχή της Κολχίδος (σημερινή Γεωργία) ήταν γνωστός για τις ποσότητες ψηγμάτων χρυσού που μετέφερε.

Αρχικά, η απόληψη αυτού του πολύτιμου μετάλλου γινόταν με προβιές, κυρίως προβάτων, τις οποίες βουτούσαν οι μεταλλευτές μέσα στο ποτάμι, όπου και εγκλωβίζονταν τα ψήγματα του χρυσού. Στη συνέχεια οι προβιές στέγνωναν και τινάζονταν για να συλλεχθεί ο χρυσός ή καίγονταν για να αποληφθούν οι σβόλοι του χρυσού.

Με την πάροδο του χρόνου και την εξέλιξη των τεχνικών, οι προβιές τοποθετούνταν σε σταθερά ξύλινα ρείθρα μέσα στην κοίτη του ποταμού" εξήγησε ο Μάρκος Βαξεβανόπουλος, υποψήφιος διδάκτορας γεωλογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, σε διάλεξη που έδωσε πρόσφατα στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Βόλου, με θέμα: "Αρχαία μεταλλεία: Από το Πήλιο του Ιάσονα, στο Λαύριο του Πεισίστρατου".

Όπως υπογραμμίζει στην ομιλία του, το αξιόλογο στα φιλολογικά έργα για την Αργοναυτική εκστρατεία, αλλά και τον Τρωικό πόλεμο είναι ότι τα οικονομικά κέντρα της εποχής και τα γεωστρατηγικά σημεία τοποθετούνται προς την περιοχή του Εύξεινου Πόντου. "Και όχι άδικα", εξηγεί, "καθώς τα γεγονότα που περιγράφονται τοποθετούνται χρονικά περίπου στο πέρασμα από την Εποχή του Χαλκού στην Εποχή του Σιδήρου".

Πρόσφατα, στην περιοχή της Γεωργίας, μελετήθηκαν χώροι με την αρχαιότερη εξόρυξη και μεταλλουργία σιδήρου- περίπου το 1400 π.Χ. Αυτό δείχνει ότι στην ευρύτερη περιοχή του Εύξεινου Πόντου έχουμε το πέρασμα από τη μεταλλουργία του χαλκού, στη μεταλλουργία του σιδήρου.
"Άρα, όχι άδικα", συμπεραίνει, "ο Ηρόδοτος τοποθέτησε τη φυλή των Χαλύβων, που επεξεργάζονταν το σίδηρο, σε εκείνη την περιοχή".

Οι αιώνες γνώσης σε θέματα μεταλλευτικής και μεταλλουργίας οδηγούν σταθερά στην ανακάλυψη της απόληψης και της χύτευσης του σιδήρου. Πιθανότατα, οι ταξιδευτές της εποχής μεταφέρουν στον ελλαδικό χώρο τις γνώσεις για το νέο μέταλλο. Η νέα εποχή θα σημαδευτεί από τα πιο ισχυρά, πιο γερά στην κρούση, σιδερένια όπλα.

Όπως πιθανολογεί, άλλωστε, ο κ.Βαξεβανόπουλος, η λεγόμενη "Κάθοδος των Δωριέων" έχει σχέση με την κάθοδο της γνώσης σε θέματα μεταλλευτικής και μεταλλουργίας.
"Ας μην ξεχνάμε ότι ο βασικός μοχλός της οικονομίας και των επιμέρους λειτουργιών της ήταν η κατοχή των μετάλλων και των μεταλλοφόρων περιοχών" διευκρινίζει.


Αρχαία μεταλλεία στο Πήλιο
Ο Ιάσονας, όμως, δεν ξεκίνησε από μία περιοχή, χωρίς γνώσεις μεταλλευτικής και μεταλλουργίας. Οι κάτοικοι της αρχαίας Ιωλκού γνωρίζουν το χρυσό και το χαλκό, ως μέταλλα.

Το Πήλιο μέχρι πρότινος δεν ήταν γνωστό για την παρουσία χρήσιμων μετάλλων. "Κι όμως", αναφέρει ο υποψήφιος διδάκτορας, "από την περιοχή της Ζαγοράς μέχρι το χωριό Καλαμάκι Πηλίου έχουν βρεθεί πάνω από 30 μεταλλοφόρες περιοχές με έντονη την παρουσία ορυκτών του σιδήρου, του μολύβδου και του χαλκού".

Μάλιστα, στο χωριό Ξουρίχτι, ανακαλύφθηκε αρχαίο υπόγειο μεταλλείο με συνολικό μήκος διαδρόμων πάνω από 100 μέτρα, ενώ στη γύρω περιοχή, έντονη είναι η παρουσία επιφανειακών εκμεταλλεύσεων.

"Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι η εξάντληση των τοπικών μεταλλοφοριών, υπήρξε η κύρια αφορμή για την οργάνωση εκστρατειών σε υπερπόντιες περιοχές. Η αναζήτηση νέων και πλούσιων μεταλλοφοριών χαλκού και χρυσού, πιθανώς, ήταν η κύρια αιτία των αποστολών, ίσως και των επιμέρους πολεμικών συγκρούσεων" εκτιμά.


Αρχαίο Λαύριο
Σημείο σταθμός στην ιστορία του Λαυρίου είναι για τον κ. Βαξεβανόπουλο, το 546 π.Χ., οπότε και επιστρέφει ο Πεισίστρατος από την εξορία του.

Από το Παγγαίο και τη Θράκη, όπου είχε εξοριστεί, φέρνει μαζί του έμπειρους μεταλλευτές των μεταλλείων του Παγγαίου και της Σκαπτής Ύλης και πλέον το Λαύριο αρχίζει να γνωρίζει ιδιαίτερη ακμή.

Ξεκινά η διάνοιξη δαιδαλωδών στοών, που συνδέονται με την επιφάνεια με κατακόρυφα φρεάτια. Το 483 π.Χ. θα ανακαλυφθεί μία ιδιαίτερα πλούσια μεταλλοφορία που θα οδηγήσει στην οικονομική άνθηση της Αθήνας.

Από τις προσόδους αυτής της ανακάλυψης, ο Θεμιστοκλής θα πείσει του Αθηναίους να ναυπηγήσουν 200 τριήρεις, με τις οποίες νίκησαν τον Περσικό στόλο στη ναυμαχία της Σαλαμίνας.

"Άρα, αντιλαμβανόμαστε ότι ακόμη και η πορεία της ιστορίας εξαρτάται από την εξέλιξη της μεταλλευτικής δραστηριότητας, αφού αυτή ορίζει τους πυλώνες της οικονομίας και κατ' επέκταση της πολιτικής" προσθέτει, χαρακτηρίζοντας το Λαύριο ως "την πρώτη βιομηχανική επανάσταση προ Χριστού".

Γενικότερα πάντως, μεγάλα μεταλλευτικά κέντρα της αρχαιότητας θεωρούνται η Θάσος, η απέναντι της Θάσου περιοχή της Σκαπτής Ύλης, το όρος Παγγαίο, το όρος Άγκιστρο, η Βορειοανατολική Χαλκιδική, η Σίφνος και η Μήλος.

Σε όλες αυτές τις περιοχές υπάρχουν δεκάδες αρχαίες υπόγειες στοές εξόρυξης μεταλλεύματος, οι οποίες, όμως, δεν έχουν μελετηθεί ενδελεχώς, με αποτέλεσμα την έλλειψη βασικών στοιχείων και την καταστροφή πολλών στοών, καταλήγει ο κ.Βαξεβανόπουλος.

** Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο του κ. Βαξεβανόπουλου και απεικονίζουν την εξερεύνηση της αρχαίας μεταλλευτικής δραστηριότητας

Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ - news247


Πηγή: http://logioshermes.blogspot.com/2013/08/blog-post_7675.html#ixzz2bpQVqsFr
Under Creative Commons License: Attribution Share Alike

Τετάρτη 17 Ιουλίου 2013

Το «Ηλιοτρόπιο του Φερεκύδη» στην Σύρο

 

Πρόσφατη έρευνα του Ε.Μ.Π. έδειξε, ότι αυτό, που εδώ και πολλές δεκαετίες χρησιμοποιούν οι χωρικοί για την άντληση νερού στην περιοχή Αι-Μιχάλη της Σύρου, δεν είναι πηγάδι. Πρόκειται για τελειότατη πανάρχαια κατασκευή, ένα ηλιακό παρατηρητήριο, στο οποίο υπολογίζεται η φαινομένη κίνηση του Ήλιου καθ’ όλο το έτος, και σηματοδοτούνται με ακρίβεια οι εποχές, οι ισημερίες, οι τροπές κ.τ.λ.

Το «Ηλιοτρόπιο του Φερεκύδη», όπως ονομάσθηκε (στο Σύρο φιλόσοφο αποδίδεται η κατασκευή ή η τελειοποίηση μέρους του έργου), αποτελεί έναν ακόμη κρίκο της μακράς «αλυσίδας» της αρχαίας συριανής επιστημονικής παράδοσης, όπως περιγράφεται σε μυθολογικές και ιστορικές πηγές και διασώζεται αποτυπωμένη σε βραχογραφίες, αλλά και στα κυκλαδικά ειδώλια, τα οποία δεν κατασκευάζονταν για λατρευτικούς ή διακοσμητικούς απλώς λόγους, όπως νομίζεται, αλλά ήταν ακριβέστατα φορητά επιστημονικά όργανα, που χρησιμοποιούνταν για τους ίδιους υπολογισμούς, όπως και το Ηλιοτρόπιο, μπορούν δε να χρησιμοποιηθούν ακόμη και σήμερα με άριστα αποτελέσματα.



Η ανατολή του Ήλιου στο ύψωμα Γερούσι της Σύρου στις 21 Μαρτίου· στο βάθος διακρίνεται η Δήλος. Από εκεί ανατέλλει ο Ήλιος κατά τις ισημερίες. Η Σύρος είναι η μοναδική στεριά, απ’ όπου φαίνεται από ψηλά η Δήλος («καθύπερθεν», «Οδύσσεια», ο 404), καθ’ ότι έχει τετραπλάσιο υψόμετρο από αυτήν, και μόνον εκεί επιβεβαιώνεται ο μύθος, σύμφωνα με τον οποίο ο Απόλλων γεννιέται στις 21 Μαρτίου, την ημέρα της Άνοιξης, στη Δήλο.

Η ιδιαιτερότητα της γεωργραφική θέσης της Σύρου

Η Σύρος βρίσκεται ακριβώς δυτικά της Δήλου· την περιγράφει στην «Οδύσσεια» ο πιστός χοιροβοσκός του Οδυσσέα, Εύμαιος (του οποίου ο πατέρας ήταν βασιλιάς εκεί) επισημαίνοντας, ότι εκεί τρέπεται ο Ήλιος: «Υπάρχει κάποιο νησί, που ονομάζεται Συρίη, αν κάπου το άκουσες, καθύπερθεν της Ορτυγίας [σ.σ. το αρχαίο όνομα της Δήλου (Στράβων, Ι 486), όπου γεννήθηκε η Άρτεμις, προσονομαζομένη εξ αυτού Ορτυγία (Σοφοκλέους, «Τραχίνιαι», 214)],όπου τρέπεται ο Ήλιος» (ο 403-404).

…καθύπερθεν της Ορτυγίας [σ.σ. το αρχαίο όνομα της Δήλου (Στράβων, Ι 486)

Ο Ήλιος τρέπεται παντού βεβαίως, αλλά ο Όμηρος το επισημαίνει για τη Σύρο, διότι στο συγκεκριμένο νησί πρέπει να υπήρχε σημαντικό επιστημονικό κέντρο του Κυκλαδικού Πολιτισμού, όπου παρακολουθούσαν τον Ήλιο, τις τροπές του κ.τ.λ., όπως προκύπτει κι από άλλα στοιχεία, που θα παρουσιασθούν στη συνέχεια.

Αμερικανοί επιστήμονες διεξήγαγαν προ ετών έρευνα, προκειμένου να εντοπίσουν τα καταλληλότερα σημεία στον πλανήτη από πλευράς ηλιακών συνθηκών, ώστε να τοποθετήσουν τους δέκτες των δορυφορικών συνδέσεων. Τα αποτελέσματα της έρευνας κατέδειξαν, ότι η μεγαλύτερη ηλιοφάνεια υπάρχει σ’ ένα μικρό νησάκι μεταξύ Δήλου-Σύρου, στο Ψαθονήσι, που επειδή είναι πολύ μικρό, θα τους εγκαταστήσουν στο νότιο μέρος της Σύρου.

Αυτό σημαίνει, ότι οι αρχαίοι γνώριζαν πάρα πολύ καλά για τη γέννηση του Απόλλωνα σε εκείνη την περιοχή, κι ότι η Σύρος αποτελούσε τον ιδανικό τόπο για την παρακολούθηση της φαινομένης κίνησης του Ήλιου. 
Άγνωστες αλλά σημαντικότατες είναι οι βραχογραφίες στο Γερούσι της Σύρου, στις οποίες αποτυπώνονται πανάρχαιες κατακτήσεις του Κυκλαδικού Πολιτισμού. Καταδεικνύουν –όπως και το Ηλιοτρόπιο– την φαινομένη κίνηση του Ήλιου, τις εποχές, τις ισημερίες και τις τροπές στη Σύρο. Στις βραχογραφίες αυτές καταδεικνύεται επίσης η ακριβής θέση του Ηλιοτροπίου και ο τρόπος λειτουργίας του.

Κυκλάδες: Δώδεκα νησιά γύρω από τη Σύρο

Από ύψωμα Γερούσι, όπου βρίσκονται οι εικονιζόμενες βραχογραφίες, κι από το οποίο φαίνεται ο Ήλιος να ανατέλλει τις ισημερίες από τη Δήλο, προέκυψε ο παρακάτω χάρτης. Επάνω και μέσα στον κύκλο βρίσκονται συνολικά δώδεκα νησιά, όσα υπολογίζονταν στην αρχαιότητα οι Κυκλάδες. Προκύπτει δηλαδή, ότι ονόμαζαν τα νησιά Κυκλάδες, όχι επειδή ήταν σε κύκλο γύρω από τη νήσο Δήλο, αλλά γύρω από τη Σύρο και συγκεκριμένα από τον λόφο της Άνω Σύρου, που, πριν κατοικηθεί, ονομαζόταν Μεσοβούνι.







Χάρτης, που προέκυψε από τις βραχο- γραφίες της Σύρου κι επεξηγεί το όνομα Κυκλάδες.








Ηλιοσπηλιά Σύρου - Ηλιοτρόπιο Φερεκύδη

Στα τέλη του ιθ΄ αιώνα το αλέτρι ενός χωρικού, που έσκαβε στην περιοχή Σα Μιχάλη της Σύρου, στη θέση Ελληνικό, σκάλωσε σε μία πέτρα· τη σήκωσε και είδε ένα κατασκεύασμα σαν πηγάδι με σκάλες κ.τ.λ.. Φώναξε τον Γάλλο πρόξενο, που παραθέριζε εκείνη την εποχή στο χωριό, ο οποίος του συνέστησε να μην το πειράξει, διότι κατά τη γνώμη του επρόκειτο για πανάρχαιο μνημείο της Προϊστορικής Περιόδου. Οι χωρικοί όμως άνοιξαν μια τρύπα, έβαλαν ένα μαγκάνι κι άρχισαν έκτοτε να βγάζουν νερό.

Πρόσφατα ένας παλαιός ναυτικός, αρχαιοδίφης και ερευνητής του Κυκλαδικού Πολιτισμού, ο κ. Λούης Ρούσσος, παρατήρησε, ότι κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο η σκιά της υπερκείμενης ανώτατης οριζόντιας πλάκας του «πηγαδιού» συνέπιπτε με την ακμή του βορειότερου λίθου, του υπερκείμενου της κάλυψης του διαδρόμου του. Μελετώντας δε τις βραχογραφίες της Σύρου και το φρέαρ διαπίστωσε, ότι τελικά έκαναν ακριβώς την ίδια δουλειά: Κατέγραφαν κι υπολόγιζαν τις κινήσεις του Ήλιου.

Εξασφάλισε λοιπόν από ένα Συριανό εφοπλιστή (ο οποίος αγαπάει τον τόπο του, αλλά επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του) τη χρηματοδότηση έρευνας, κι έτσι συγκροτήθηκε επιστημονική ομάδα από το Ε.Μ.Π. με επί κεφαλής τον καθηγητή της Αρχιτεκτονικής Σχολής κ. Ι. Στεφάνου.

Αυτό, που προξένησε εντύπωση εξ αρχής στην ομάδα, ήταν, ότι αποκλειόταν να πρόκειται για ένα απλό πηγάδι για ύδρευση, ιδιαίτερα στη συγκεκριμένη θέση, όπου κατά την αρχαιότητα δεν υπήρχε στην περιοχή παρά μόνο μία μικρή πολίχνη. Δεν μπορεί να έφτιαξαν μία τέτοια μνημειώδη κατασκευή, προκειμένου κάποιες οικογένειες να παίρνουν νερό και μάλιστα με ιδιαίτερες δυσκολίες, δεδομένου, ότι ανθρωπομετρικά δεν είναι ιδιαίτερα αποδοτικό στη χρήση του, όπως είναι πολλά άλλα σωζόμενα αρχαία υδρευτικά έργα (π.χ. Τίρυνθας και Μυκηνών της Μυκηναϊκής Εποχής, Περαχώρας της Κλασικής Εποχής κ.α.).








Ο φιλόσοφος Φερεκύδης (στ΄ αι. π.Χ.) υπήρξε πιθανόν μαθητής του Πιττακού του Μυτιληναίου, ήταν σύγχρονος του Θαλή του Μιλήσιου, ο οποίος τον εκτιμούσε ιδιαίτερα, και δάσκαλος του Πυθαγόρα.








Επάνω από την αρχαία κατασκευή υπάρχει μια ζώνη δύο περίπου μέτρων με ξερολιθιές. Το έργο αποτελείται από δύο μέρη: το κυκλικό μέρος, που είναι το φρέαρ με λίθινη επένδυση ευρυνόμενη προς τα κάτω, κι από ένα επίσης λιθεπένδυτο διάδρομο με βαθμίδες, μέσω των οποίων υπήρχε πρόσβαση στο φρέαρ. Σήμερα είναι προσπελάσιμο μόνο από επάνω. Ενώ δηλαδή αρχικά ήταν προσπελάσιμο από τα βόρεια μέσω του διαδρόμου και των βαθμίδων, κατέστη απροσπέλαστο από εκεί κι έτσι τώρα μοιάζει με ένα κοινό κατακόρυφο φρέαρ. Το συνολικό του βάθος είναι 12,75 μέτρα, αλλά το καθαρό βάθος του αρχαίου έργου είναι γύρω στα δέκα μέτρα.

Όλα τα αυθεντικά δομικά στοιχεία του έργου είναι δομημένα με ποικίλου μεγέθους τεμάχια (αρκετοί λίθοι είναι μακρύτεροι του 1 μέτρου) πολύ καλής ποιότητας ασβεστολιθικού πετρώματος. Οι λίθοι είναι κατεργασμένοι στις όψεις, ενώ οι επιφάνειες έδρασης είναι τόσο επίπεδες, ώστε να διασφαλίζουν άριστη μεταβίβαση των φορτίων και πολύ καλή εμφάνιση οριζοντίων αρμών.

Το Ηλιοτρόπιο, όπως φαίνεται σήμερα. Αριστερά: Εξωτερική άποψη. Οι μικρές πέτρες γύρω–γύρω είναι μεταγενέστερες κατασκευές· ορισμένες ίσως είναι παρεμβάσεις-διορθώσεις του Φερεκύδη. Δεξιά: Το φρέαρ, όπως φαίνεται από επάνω, ενώ το φως του Ήλιου περνάει από το στόμιο και φωτίζει ένα σκαλοπάτι.

Η κατασκευή του διαδρόμου παρουσιάζει πρόσθετο ενδιαφέρον, λόγω της ισχυρής προς τα άνω σύγκλισης των πλευρικών τοιχωμάτων του και της παρουσίας μεγάλων καλυπτήριων πλακών στο άνω μέρος του. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η κλίση των τοιχωμάτων, επειδή στο μεν φρέαρ είναι ισχυρότερη στη νότια πλευρά, μηδενιζόμενη σχεδόν προς την βόρεια (δηλαδή προς το μέρος του διαδρόμου), στον δε διάδρομο είναι ισχυρότερη στη δυτική πλευρά.

Ο διάδρομος βρίσκεται ακριβώς επάνω στον αστρονομικό μεσημβρινό. Στα φύλλα της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού μόνον ο μεσημβρινός των Αθηνών βλέπει τον Βόρειο Πόλο. Ο άξονας του φρέατος βλέπει στον Βόρειο Πόλο και μάλιστα μισή μοίρα αριστερά από τον Πολικό, δηλαδή προς την Μεγάλη Άρκτο, εκεί που είναι ακριβώς ο αληθινός Βόρειος Πόλος.

Όλη αυτή η κατασκευή του φρέατος με τη μνημειώδη είσοδο του λαξευμένου βράχου δεν μπορεί να δικαιολογεί, ότι έγινε για την άντληση ύδατος από τους ελάχιστους κατοίκους της περιοχής· εξ άλλου η κατασκευή δεν είναι καθόλου εργονομική:
  • Το τελευταίο σκαλοπάτι για παράδειγμα είναι τόσο στενό, που δεν χωράει πόδι ανθρώπου να πατήσει, παρά μόνο πλάγια. Δηλαδή, αν κάποιος ήθελε να πιάσει νερό, θα έπρεπε να γυρίσει πλάγια σε πολύ στενό χώρο.
  • Ο διάδρομος δεν χωράει άνθρωπο με μια υδρία στον ώμο. Γιατί να κάνουν μια τόσο μεγάλη κατασκευή, τόσο λεπτομερή και τόσο ακριβή, και να δυσκολεύεσαι να βάλεις νερό και να μεταφέρεις την υδρία;
  • Ένα από τα σκαλοπάτια έχει μια μικρή εγκοπή, η οποία είναι ό,τι χειρότερο, για να πέσει ένας άνθρωπος, που κατεβαίνει. (Στο συγκεκριμένο σκαλοπάτι προσπίπτει το φως του Ήλιου, συγκεκριμένη εποχή του χρόνου.)
  • Σε διάφορες εποχές του χρόνου το νερό υπερβαίνει το στηθαίο και καλύπτει τα τρία πρώτα σκαλοπάτια, οπότε η άντληση νερού γίνεται ακόμα δυσκολότερη.
Αφού αποτυπώθηκε και μελετήθηκε το έργο, προέκυψε, ότι και βέβαια δεν πρόκειται για πηγάδι, αλλά για ένα ακριβέστατο αρχαίο ηλιακό παρατηρητήριο, το οποίο παρακολουθεί την φαινομένη κίνηση του Ήλιου και σηματοδοτεί το χρόνο, όλες τις εποχές, τις ισημερίες, τις τροπές κ.τ.λ..

Σχεδιαστική αποτύπωση του Ηλιοτροπίου με σημειωμένα τα σημεία, όπου
προσπίπτουν οι ακτίνες του Ηλίου τις διάφορες εποχές.

Η εξαιρετική λιθοδομή της κατασκευής, που αποτελεί το μοναδικό αντικειμενικό στοιχείο, επί του οποίου μπορεί να στηριχθεί μια χρονολόγηση, σε συνδυασμό με την παράδοση, σύμφωνα με την οποία ο Φερεκύδης μελετούσε σε μια σπηλιά τις κινήσεις του Ήλιου, οδήγησε στο συμπέρασμα, ότι ίσως ο Φερεκύδης να ήταν ο κατασκευαστής του έργου.

Ήταν όμως ο Φερεκύδης ο πρώτος, που κατασκεύασε ένα τέτοιο έργο, η προϋπήρχε ανάλογη επιστημονική παράδοση στη Σύρο; Ο Αρίσταρχος ο Σαμόθραξ, ο οποίος ήταν διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης κατά τους Ελληνιστικούς Χρόνους και που θεωρείται ως ο νεώτερος αναλυτής και ερμηνευτής των Ομηρικών Επών, αναφέρει, ότι την Ομηρική Εποχή υπήρχε ηλιοσπηλιά στη Σύρο, με την οποία μετρούσαν τις τροπές του Ήλιου.

Επομένως δεν πρέπει να ήταν ο φιλόσοφος ο αρχικός κατασκευαστής του έργου, αλλά υπήρχε ήδη ένα σταθερό υπόβαθρο μιας μακραίωνης επιστημονικής παράδοσης του Κυκλαδικού Πολιτισμού, την οποία συνέχισε και τελειοποίησε ο Φερεκύδης. Ένα μέρος της κατασκευής –το κατώτερο διασωζόμενο– ίσως δεν έγινε την Κλασική Εποχή, αλλά προϋπήρχε από τους Προϊστορικούς ακόμα Χρόνους. Ενδεχομένως, εάν καθαρισθεί το φρέαρ, καθώς και η γύρω περιοχή, να προκύψουν κι άλλα στοιχεία, που θα βοηθήσουν η θα επιβεβαιώσουν την χρονολόγηση.

Στην εικονιζόμενη κατασκευή με τα τέσσερα ειδώλια υπολογίζονται εύκολα τα ηλιοστάσια και οι ισημερίες. Η κατασκευή έχει γίνει με μουσειακά αντίγραφα κυκλαδικών ειδωλίων από τον κ. Λ. Ρούσσο στην αυλή του σπιτιού του στη Σύρο.

Κυκλαδικά ειδώλια: περιμένοντας τον Ήλιο...

Τα κυκλαδικά ειδώλια κάνουν ακριβώς την ίδια δουλειά, που κάνει το Ηλιοτρόπιο, είναι όμως φορητά και εύκολα στη χρήση τους. Τα χρησιμοποιούσαν, για να μετρούν το χρόνο, να γνωρίζουν πότε αρχίζει και πότε τελειώνει κάθε εποχή για σπορά, θερισμό κ.τ.λ. στην περιοχή των Κυκλάδων. Τα ειδώλια περιμένουν με σταυρωμένα χέρια, ποιά στιγμή θα έρθει ο Ήλιος στα μάτια τους. Οι εποχές οριοθετούνται ανάλογα με το ύψος και την κλίση του κεφαλιού τους:
  • Η κλίση του κεφαλιού του αριστερού στην φωτογραφία ειδωλίου είναι 28°. Σε αυτό το ύψος είναι ο Ήλιος το μεσημέρι στις 21 Δεκεμβρίου (χειμερινό ηλιοστάσιο).
  • Το δεύτερο από αριστερά ειδώλιο έχει κλίση κεφαλιού 52°. Εκεί βρίσκεται ο Ήλιος στις ισημερίες.
  • Το κεφάλι του τρίτου από αριστερά ειδωλίου έχει κλίση 70° και σημαδεύει, όπως κι ένα σκαλοπάτι του Ηλιοτροπίου, την αρχή και το τέλος του καλοκαιριού (13 Μαΐου και 3 Αυγούστου).
  • Το κεφάλι του καθιστού ειδωλίου έχει κλίση 76° και σημαδεύει το θερινό ηλιοστάσιο, τη μέση του καλοκαιριού.






Τα εγκυμονούντα κυκλαδικά ειδώλια αντιστοιχούν στην εποχή μεταξύ 3ης Αυγούστου και 21ης Σεπτεμβρίου, όταν η Γη «εγκυμονεί». Το εικονιζόμενο εγκυμονούν ειδώλιο σηματοδοτεί αυτή την εποχή και με κλίση κεφαλιού 52° αναμένει τις ακτίνες του Ήλιου της φθινοπωρινής ισημερίας, που θα σημάνουν το τέλος της εποχής και την αρχή του φθινοπώρου.










Μελετώντας τις βραχογραφίες, το Ηλιοτρόπιο του Φερεκύδη και τα κυκλαδικά ειδώλια προκύπτει, ότι στον Κυκλαδικό Πολιτισμό με επιστημονικό κέντρο τη Σύρο μετρούσαν τις εποχές, με βάση την φαινομένη κίνηση του Ήλιου, ως εξής:
  • 13 Μαΐου: Αρχή καλοκαιριού.
  • 21 Ιουνίου: Θερινό ηλιοστάσιο, αρχή χρόνου.
  • 3 Αυγούστου: Τέλος καλοκαιριού.
  • 21 Σεπτεμβρίου: Φθινοπωρινή ισημερία. Αρχή φθινοπώρου.
  • 21 Δεκεμβρίου: Χειμερινό ηλιοστάσιο. Αρχή χειμώνα.
  • 21 Μαρτίου: Εαρινή ισημερία. Αρχή Άνοιξης.
Δηλαδή:
  • 21 Σεπτεμβρίου – 21 Δεκεμβρίου: Φθινόπωρο.
  • 21 Δεκεμβρίου – 21 Μαρτίου: Χειμώνας.
  • 21 Μαρτίου – 13 Μαΐου: Άνοιξη.
  • 13 Μαΐου – 3 Αυγούστου: Καλοκαίρι.
  • 3 Αυγούστου – 21 Σεπτεμβρίου: 5η εποχή, κατά την οποία η Γη «εγκυμονεί», για να δώσει τους νέους καρπούς· σε αυτή την εποχή αντιστοιχούν τα εγκυμονούντα ειδώλια του Κυκλαδικού Πολιτισμού.


Γιάννης Λάζαρης Ηλεκτρολόγος-Μηχανολόγος Ε.Μ.Π.


Read more: http://www.syrosagenda.gr/2013/04/blog-post_9176.html#ixzz2ZKdy2JJE

Νέα εντυπωσιακά ευρήματα στον Κεραμεικό

Τα πορτρέτα δύο νεαρών κοριτσιών εντοπίσθηκαν σε πηγάδι από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο
Βαθιά  μέσα  σε  ένα  πηγάδι  της  Κλασικής  εποχής  στον  Κεραμεικό,  δύο νεαρές  Ρωμαίες  περίμεναν  για  αιώνες να  τις βρει  κάποιος  και  να τις  ανεβάσει  πάλι  στο  φως.  Ενα αρχοντόπουλο; Μια  καλή νεράιδα; Εύκολα  θα  μπορούσε  να  στηθεί  ένα  παραμύθι με  ηρωίδες αυτές τις  αρχοντοπούλες,  οι  οποίες  όμως   αντίκρισαν τελικά  και  πάλι τον ήλιο, χάρη σε  μία  αρχαιολόγο την  κυρία Γιούτα Στρότσεκ  του Γερμανικού Αρχαιολογικού  Ινστιτούτου.  Αναπάντεχο  το  εύρημα,  αν  και οποιαδήποτε εργασία  γίνεται σε αρχαιολογικό  χώρο μπορεί να  επιφυλάσσει εκπλήξεις,  τα  δύο μαρμάρινα κεφαλάκια  ήρθαν στο φως  από τον  καθαρισμό ενός πηγαδιού ,  το οποίο  ανήκει  σε λουτρό της Κλασικής εποχής,  που  βρίσκεται   μπροστά στο Δίπυλο.
Εχοντας  λάβει  άδεια  από την  Γ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων για τον καθαρισμό του  πηγαδιού  η επικεφαλής των ανασκαφών του Ινστιτούτου κυρία  Στρότσεκ  χρησιμοποίησε  τέσσερις  αντλίες  για την  άντληση  του νερού,  που  υπήρχε  ακόμη  στο  πηγάδι και στο  βάθος  του  εντοπίσθηκαν  τα  δύο  ρωμαϊκά  πορτρέτα.  Τύχη  αγαθή για το  Ινστιτούτο  που  γιορτάζει  φέτος τα 100 χρόνια των  ανασκαφών του στον  Κεραμεικό 16 Ιουλίου του 1913 ήταν η  έναρξη  γι΄ αυτό το λόγο  άλλωστε τα δύο γλυπτά βρίσκονται  στην  επετειακή  αφίσα των  εορτασμών.
 Η  κατάσταση των  κεφαλιών είναι πολύ  καλή,  παρά τα  δύο  μεγάλα «τραύματα»  που  φέρουν, αφού  είναι  φανερό  ότι  κάποιος  τα  κτύπησε  δυνατά  ώστε  να  σπάσουν και στην συνέχεια τα  πέταξε στο  πηγάδι. Πρόκειται  για μία  βίαιη πράξη,  η  οποία  είναι  άγνωστο  πότε έγινε  και  από  ποιους. Η  χρονολόγηση των  κοριτσιών  πάντως -η μία είναι  νεώτερη από την  άλλη-  τα φέρνει στα  μέσα του 3ου μ.Χ. αιώνα. Αυτό  προκύπτει  κατά την  κυρία Στρότσεκ από την …κόμμωσή  τους!
Το  γεγονός  ότι τα  μαλλιά τους είναι χτενισμένα  σαν της  Σαλονίνας,  συζύγου  του αυτοκράτορα Γαλλινού  και μητέρας του Βαλεριανού  που  απεικονίζεται  μάλιστα  και σε  νομίσματα της  εποχής  αποτελεί αδιάψευστο τεκμήριο. Διότι  η  μόδα  στην  ενδυμασία,  την  κόμμωση  και το μακιγιάζ δεν  είναι καθόλου  σημερινή  υπόθεση,  το  αντίθετο  ακριβώς! Ο  τρόπος  λοιπόν,  που η «πρώτη  κυρία» της  χώρας χτένιζε τα  μαλλιά  της  ήταν αναμφισβήτητα  το πρότυπο  και για  όλες  τις απλές  γυναίκες. Αν  και στην περίπτωσή τους η  κυρία Στρότσεκ θεωρεί  ότι ανήκαν σε  μία επιφανή  οικογένεια και  επιπλέον ότι  τα αγάλματά τους  είχαν  στηθεί  μαζί. Αυτό θα  πρέπει  να  συνέβη κάπου ανάμεσα στο 253-268 μ.Χ.. 
Αλλά  και το  ίδιο  το πηγάδι θεωρείται εντυπωσιακό ως  κατασκευή,  αφού  είναι  πετρόχτιστο  και επενδεδυμένο με υδραυλικό ασβεστοκονίαμα   εξαιρετικής  ποιότητας. Αλλωστε έμεινε σε χρήση περί τα 800 χρόνια  (5ος π.Χ. – 6ος μ.Χ).
Να  σημειωθεί ότι το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο   πραγματοποιεί από  πέρυσι νέο   πρόγραμμα αναστηλώσεων και συντήρησης των μνημείων του Κεραμεικού,  που αφορούν  εκτός  από το  λουτρό με το  πηγάδι  του,  την Ιερά Πύλη,  ταφικά μνημεία και  ένα ιερό της θεάς Αρτεμης Σωτείρας  ενώ σε συνεργασία με την Γ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων γίνεται  και η αναστήλωση του μοναδικού ναΐσκου του Αγάθωνος στην ταφική οδό.
Για τη δημοσίευση των ερευνών στον Κεραμεικό  μάλιστα το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο έχει ιδρύσει την ειδική σειρά «Kerameikos – Ergebnisse der Ausgrabungen» στην  οποία περιλαμβάνονται  ήδη  19 τόμοι σχετικά με τα έθιμα ταφής της αρχαίας Ελλάδας, την αρχαία αρχιτεκτονική και την τοπογραφία της αρχαίας Αθήνας. Η επέτειος των 100 ετών φέτος από την  έναρξη των ανασκαφών του Ινστιτούτου συμπίπτει εξάλλου με την δημοσίευση ενός νέου επιστημονικού οδηγού για τα μνημεία του Κεραμεικού από τη διευθύντρια της ανασκαφής και βαθιά γνώστρια των νεκροταφείων  της αρχαίας Αθήνας που  ήταν σε συνεχή χρήση για πάνω από 1600 χρόνια κυρία  Γιούτα Στρότσεκ.
 
http://www.tovima.gr

Πηγή: http://www.aragma.gr/arthro/%CE%BD%CE%AD%CE%B1-%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%85%CF%80%CF%89%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AC-%CE%B5%CF%85%CF%81%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%BA%CE%B5%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%B5%CE%B9%CE%BA%CF%8C

Τρίτη 16 Ιουλίου 2013

Το μεγαλύτερο και πιο εντυπωσιακό ταφικό μνημείο στην Ελλάδα αποκαλύπτεται βήμα βήμα στον αρχαιολογικό χώρο της Αμφίπολης


Η σκαπάνη της αρχαιολόγου Αικατερίνης Περιστέρη έφερε στο φως τα τρία τέταρτα του μεγαλοπρεπούς μνημείου, το οποίο έχει περιστύλιο μήκους περίπου 500 μέτρων και ύψους τριών.

Γράφει ο Αλέκος Παπαδόπουλος 

Το μυστικό της Αμφίπολης
Κανείς δεν μπορεί να πει οτιδήποτε με κατηγορηματικό τρόπο, πριν μας ενημερώσουν επισήμως οι αρχαιολόγοι ότι άνοιξαν τον τάφο και ότι φώτισαν τα ευρήματα οι αχτίδες του Ήλιου της Μακεδονίας.

Η αρχική και πολύ προσεκτική εκτίμηση της αρχαιολόγου Αικατερίνης Περιστέρη είναι ότι ο τάφος ανήκει στη Ρωξάνη και στο γιο που απέκτησε με τον Μέγα Αλέξανδρο. Η ίδια είχε εκφράσει την εκτίμηση της , με κάθε επιφύλαξη , πριν από λίγο καιρό , στην 26η επιστημονική συνάντηση με θέμα « Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη».
Όπως όλα δείχνουν, πρόκειται για τον τάφο της Ρωξάνης και του Αλέξανδρου ( γιου του Μεγάλου Αλεξάνδρου)», είχε πει χαρακτηριστικά.

Το μνημείο είναι καλυμμένο από ποταμίσια άμμο και κοκκινόχωμα, σχηματίζοντας ένα μεγάλο τύμβο που μοιάζει με λόφο. Αποτελείται από έναν εσωτερικό τοίχο από πωρόλιθο επενδυμένο με μεγάλα παραλληλόγραμμα κομμάτια θασίτικου μαρμάρου, διατηρημένο σε άριστη κατάσταση.

Το Λιοντάρι της Αμφίπολης στην κορυφή του τάφου
Ο αρχιτέκτονας Μ. Λεφαντζής κατάφερε και ταυτοποίησε τα μαρμάρινα κομμάτια που αποτελούν το βάθρο του Λέοντα της Αμφίπολης με τα κομμάτια της μαρμάρινης επένδυσης του τύμβου της Ρωξάνης. Σύμφωνα με την παρουσίαση της μελέτης του αρχιτέκτονα, το γνωστό σε όλους μας Λιοντάρι της Αμφίπολης και ο τάφος της Ρωξάνης και του μικρού Αλέξανδρου αποτελούσαν ένα ενιαίο μνημείο. Το Λιοντάρι τοποθετείται στο κέντρο και στο υψηλότερο σημείο του τύμβου.
Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Κάσσανδρος είχε στείλει τη Ρωξάνη και το μικρό Αλέξανδρο στην Αμφίπολη, όπου στη συνέχεια τους θανάτωσε. Το ταφικό μνημείο κατασκευάστηκε από τον αγαπημένο αρχιτέκτονα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Δεινοκράτη.

Η ταφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε στη Βαβυλώνα το 323 π.Χ. Εκεί οι νεκροί, κατά τους Ηρόδοτο , Στράβωνα και Στοβαίο, δε μουμιοποιούνταν ούτε καίγονταν , αλλά θάβονταν τοποθετημένοι μέσα σε μέλι ή κερί. Το ίδιο έγινε, όπως προκύπτει , και με τη σορό του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σύμφωνα με την επιθυμία του, θέλησε να ταφεί στην πατρική του γη, αλλά ήταν πολύ δύσκολο να μεταφερθεί έως εκεί η σορός του. Έτσι , η αναζήτηση του τάφου του έως σήμερα είναι μια συναρπαστική αρχαιολογική περιπέτεια.

Το 321, σχεδόν δύο χρόνια μετά το θάνατο του Αλέξανδρου, ο Αρριδαίος ολοκλήρωσε την κατασκευή της αρμάμαξας που θα μετέφερε τη σορό του στρατηλάτη. Κατά τον Διόδωρο τον Σικελιώτη , όταν η πομπή έφτασε στα σύνορα της Συρίας με την Αίγυπτο, τη συνάντησε ο Πτολεμαίος Α΄, επικεφαλής στρατιωτικής δύναμης , και μετέφερε με τιμές την αρμάμαξα στην Αλεξάνδρεια. Εκεί έχτισε τέμενος αντάξιο του Αλεξάνδρου και τον ενταφίασε.

Κατά μια άλλη επικρατούσα άποψη, η ταριχευμένη σορός του θάφτηκε προσωρινά στη Μέμφιδα, πρωτεύουσα του αρχαίου βασιλείου της φαραωνικής Αιγύπτου, κοντά στο Κάιρο. Κατόπιν , μεταφέρθηκε στην Αλεξάνδρεια από τον ίδιο Πτολεμαίο κι εκεί παρέμεινε θαμμένος γύρω στα 700 χρόνια. Έπειτα, ο Πτολεμαίος Φιλοπάτωρ συγκέντρωσε σ’ ένα μοναδικό τάφο τα λείψανα των προγόνων του γύρω από αυτά του στρατηλάτη.

Πάντως, όπως μαρτυρείται από τις πηγές, η μεταφορά οστών σε τεφροδόχους είναι μια αρκετά συνηθισμένη αρχαία πρακτική, ενώ, παράλληλα, για τους Έλληνες αποτελούσε ιερή παράδοση η μετακομιδή στη γενέτειρα γη των οστών βασιλέων που πέθαιναν σε ξένους τόπους. Κάπως έτσι άρχισε η ανολοκλήρωτη ακόμη οδύσσεια της ανακάλυψης του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, με την Αλεξάνδρεια , τις Αιγές, τη Θάσο ακόμη και την Αυστραλία να …διεκδικούν το ρόλο της αλεξανδρινής Ιθάκης. Εξάλλου, μια προφητεία υποσχόταν ευημερία στον τόπο όπου θα θαβόταν ο μέγας στρατηλάτης.

Ο ρόλος της Αμφίπολης και το Ταφικό Μνημείο
Την περίοδο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Αμφίπολη και το επίνειό της στο Αιγαίο είχαν εξελιχθεί σε πολύ σημαντική ναυτική βάση των Μακεδόνων και γενέτειρα τριών σημαντικών ναυάρχων , του Νέαρχου, του Ανδροσθένη και του Λαομέδοντα. Από εκεί ξεκίνησε και ο στόλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου για την Ασία. Στην ελληνιστική εποχή , άποικοι από την πόλη ίδρυσαν – με προτροπή του Σελεύκου – μια ομώνυμη πόλη στις όχθες του Ευφράτη , επί της παλαιότερης αραμαϊκής Θαψάκου.

Όπως αναφέρει και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης , ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν θαυμαστής της Αμφίπολης και σκόπευε να φτιάξει ένα μεγαλοπρεπή ναό για να τιμήσει την πόλη απ’όπου απέπλευσε το 334 π.Χ. ο στόλος του για την εκστρατεία στην Ασία.
Ο ταφικός περίβολος που ήρθε στο φως στην αρχαία Αμφίπολη είναι, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους , μοναδικός στο είδος του. Και , όπως έχει επισημάνει η προϊσταμένη της ΚΗ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων , Αικατερινή Περιστέρη , « δεν έχει βρεθεί πουθενά ανάλογος περίβολος , ούτε στη Βεργίνα , ούτε στις Αιγές. Περικλείει σίγουρα σημαντικά ταφικά μνημεία, στα οποία σκοπεύουμε να φτάσουμε. 

Χρονολογείται στην περίοδο της δολοφονίας της Ρωξάνης το 311 π.Χ. Πρόκειται για κάτι εξαιρετικά σημαντικό».
Η ανασκαφική έρευνα στον τύμβο « Καστά» της αρχαίας Αμφίπολης συνεχίζεται και μέρα με τη μέρα ολοκληρώνεται το παζλ της ιστορίας , με το Λιοντάρι της Αμφίπολης να στέκει αγέρωχο , αποκαλύπτοντας τη σημαντικότητα των ανασκαφικών ευρημάτων που ξετυλίγουν το κουβάρι της ζωής του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Ένας παλιός θρύλος των κατοίκων της Αμφίπολης λέει πως κάπου εκεί βρίσκεται « ένας τρανός βασιλιάς». Και στη μοναδική φυσιογνωμία του Μεγάλου Αλεξάνδρου η ιστορία πλέκεται με τους θρύλους, τους μύθους , τη φαντασία. Ίσως κάποια βγουν αληθινά…

Γιώργος Βογιατζής : « Βασιλικό σημάδι»
Ο δήμαρχος Αμφίπολης , Γιώργος Βογιατζής, δούλεψε στα νεανικά του χρόνια στην ανασκαφή , υπό την εποπτεία του καθηγητή Δημήτρη Λασκαρίδη, ο οποίος πίστευε πως επρόκειτο για τον τάφο της Ρωξάνης , της γυναίκας του Μεγαλέξανδρου. Οι αφηγήσεις που είχε ακούσει από παιδί, από τους μεγαλύτερους τον συνεπήραν. Και όταν βρέθηκε στο δημαρχιακό θώκο, βοήθησε όσο μπόρεσε αυτήν την ανασκαφή. Αναφορικά με την ανασκαφή που γίνεται στην περιοχή είπε στον « ΑτΚ» :
« Ως πολίτης και ως δήμαρχος αγαπάω τον τόπο μου. Ενδιαφέρομαι ως άνθρωπος και ως κάτοικος. Πριν από ένα μήνα , επισκέφτηκα τον τύμβο με τον Σταύρο Μπένο από το « Διάζωμα» μαζί με τον αρχαιολόγο Πέτρο Θέμελη. Σε εκείνη την επίσκεψη που κάναμε άρχισε να βγαίνει στο φως ο ταφικός περίβολος στην πλήρη του μορφή, όπως ήταν στην αρχαιότητα. Ήταν εντυπωσιακό, αφού το κάτω μέρος ήταν βαμμένο με χρώματα μπλε , τιρκουάζ. Ο κ. Θέμελης, που ανέσκαψε την αρχαία Μεσσήνη, ενθουσιάστηκε και είπε πως είναι ένα σπουδαίο , μεγάλο μνημειακό συγκρότημα.
Κι επειδή η ανασκαφή έχει μεγάλη σημασία, η Πολιτεία αγκάλιασε το έργο και μπορώ να σας πω πως εδώ ήρθαν και συνέβαλαν στη χρηματοδότηση ο πρώην υπουργός Πολιτισμού, Κωνσταντίνος Τζαβάρας , ο υπουργός Μακεδονίας – Θράκης , Θόδωρος Καράογλου , ο περιφεριάρχης Κεντρικής Μακεδονίας , Απόστολος Τζιτζικώστας, αλλά και ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΝΔ, Μάκης Βορίδης. 

Και πώς να μην ενθουσιαστούν όλοι αυτοί, αφού το μεγαλειώδες μνημειακό συγκρότημα είναι στραμμένο προς την Ανατολή, δεν είναι δίπλα στο νεκροταφείο, και από το σημείο της τούμπας βλέπεις τη θάλασσα του Στρυμονικού κόλπου, την αρχαία Αμφίπολη, τον ποταμό Στρυμόνα και την αρχαία λίμνη Κερκινίτης. Εκεί όπου ναυτολογήθηκαν και τα 120 καράβια του Μεγάλου Αλεξάνδρου που ξεκίνησαν την εκστρατεία.
Βλέπεις τον κάμπο των Σερρών και της Δράμας , το Παγγαίο, είναι στο σημείο της Ανατολής και αυτό μπορεί να είναι βασιλικό σημάδι, όπως λένε οι κάτοικοι από γενιά σε γενιά, για τον τρανό βασιλιά».

 ttp://history-of-macedonia.com

Πηγή:http://www.analystsforchange.org/2013/07/blog-post_7971.html#more